Lịch Sá»­ Và Các Khuôn Mẫu Truyền Giáo

Tác giả: Mario Menin

Chuyển ngữ: Học Viện Đaminh

LTS: Mario Menin thuá»™c Dòng Thừa Sai Thánh Phanxicô Xavier (Italia), vá»›i nhiều kinh nghiệm truyền giáo tại Châu Mỹ Latin. Qua bài viết “Lịch Sá»­ Và Các Khuôn Mẫu Truyền Giáo”,[1] tác giả trình bày về bảy khuôn mẫu truyền giáo Ä‘ã được Giáo Há»™i áp dụng trải qua 20 thế ká»·: 1/. Ba thế ká»· đầu tiên: sứ vụ của những Kitô hữu bình thường; 2/. Công cuá»™c loan báo Tin Mừng cho các dân tá»™c Germanic và Slave: sứ vụ của các hoàng thân và các Giám mục “peregrini pro fide”; 3/. Đời Ä‘an tu: “phong trào truyền giáo” tiên khởi; 4/. Những cuá»™c lữ hành chinh chiến: sứ vụ “contra gentes” (chống dân ngoại) và việc trở lại tinh thần Tin Mừng; 5/. Loan báo Tin Mừng tại Châu Mỹ: Ä‘á»™c quyền của chế Ä‘á»™ bảo trợ (patronato); 6/. Vài cố gắng há»™i nhập văn hoá ở Á Đông; 7/. Châu Phi: việc loan báo Tin Mừng tại các nÆ°á»›c thuá»™c địa giữa ánh sáng và bóng tối.

***

DẪN NHẬP

Ý thức truyền giáo của Giáo Há»™i Ä‘ã tăng trưởng trong thế ká»· vừa qua,[2] nhờ các trường truyền giáo, nhất là tại Münster và Louvain, cÅ©ng nhÆ° nhờ các Thông Ä‘iệp về Truyền Giáo: “Maximum Illud” (1919) của Đức Giáo Hoàng Benedict XV; “Rerum Ecclesiae” (1926) của Đức Giáo Hoàng Piô XI; “Evangelii Praecones” (1951) và “Fidei Donum” (1957) của Đức Giáo Hoàng Piô XII; “Princeps Pastorum” (1959) của Đức Giáo Hoàng Gioan XXIII. Các nhà nghiên cứu lịch sá»­ Giáo Há»™i cÅ©ng thay đổi phÆ°Æ¡ng pháp làm việc: trÆ°á»›c Ä‘ây họ thiên về việc thuật lại tiểu sá»­ các vị thừa sai anh hùng xuất phát từ Châu Âu, bây giờ họ chuyển sang lịch sá»­ việc loan báo Tin Mừng và chú ý đến các dân tá»™c và các nền văn hóa.

Thật ra vấn đề ý thức truyền giáo cÅ©ng Ä‘ã trải qua nhiều thăng trầm trong những năm gần Ä‘ây. Phong trào giải phóng tại nhiều quốc gia Á-Phi đặt lại vấn đề tÆ°Æ¡ng quan giữa truyền giáo và thuá»™c địa. Các văn kiện của Công Đồng Vatican II (Hiến chế Lumen Gentium và Sắc lệnh Ad Gentes) và Tông huấn “Evangelii Nuntiandi” (1975) của Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đặt lại vấn đề biên cÆ°Æ¡ng truyền giáo. Mặt khác, Thông Ä‘iệp “Redemptoris Missio” (1990) của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tái khẳng định giá trị của việc truyền giáo trong sứ mạng của Giáo Há»™i. Những văn kiện vừa nói Ä‘ã giúp thanh lọc khái niệm truyền giáo, và đồng thời gắn liền sứ mạng truyền giáo vá»›i bản tính của Giáo Há»™i. Từ Ä‘ó “lịch sá»­ truyền giáo”cÅ©ng là má»™t thành phần chính yếu của lịch sá»­ Giáo Há»™i, tức là “lịch sá»­ việc loan báo Tin Mừng”.[3] Lịch sá»­ truyền giáo không còn được viết theo kiểu “anh hùng ca”, nhÆ°ng theo sát phÆ°Æ¡ng pháp sá»­ học hÆ¡n,[4] cách riêng nhân dịp vài ká»· niệm đặc biệt, chẳng hạn nhÆ° 500 năm loan báo Tin Mừng tại Châu Mỹ Latin,[5] hoặc những bách chu niên của các vị thừa sai Matteo Ricci, Phanxicô Xavier, Alessandro Valignano. Lịch sá»­ truyền giáo cÅ©ng trở thành cÆ¡ há»™i để các Giáo Há»™i tại Châu Âu tái khám phá phÆ°Æ¡ng pháp loan báo Tin Mừng trong má»™t thời buổi mà việc rao giảng Lời Chúa Ä‘ang gặp nhiều trở ngại.[6]

I. VIỆC THAY ĐỔI PHƯƠNG PHÁP BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TRUYỀN GIÁO

Hồi đầu thế ká»· XX, bắt đầu xuất hiện má»™t vài tác phẩm sá»­ học được soạn theo phÆ°Æ¡ng pháp khoa học và Ä‘ã làm thay đổi lối tiếp cận lịch sá»­ truyền giáo. TrÆ°á»›c Ä‘ó, các tác phẩm viết hồi thế ká»· XIX thường mang tính cách há»™ giáo, ca ngợi những thành công của công cuá»™c mở mang nÆ°á»›c Chúa, và ít quan tâm đến các dữ kiện lịch sá»­.[7] Adolf von Harnack (má»™t sá»­ gia Tin Lành), vá»›i tác phẩm về “Công cuá»™c truyền giáo và bành trÆ°á»›ng Kitô giáo trong ba thế ká»· đầu tiên”[8] (1902) Ä‘ánh dấu má»™t khuôn mẫu má»›i trong việc nghiên cứu việc truyền giáo vào thời xÆ°a. Ngoài ra cÅ©ng nên kể đến công trình của người khai sinh môn truyền-giáo-học phía Tin Lành, G. Warneck, Abriss einer Geschichte der protestantischen Missionen von der Reformation bis zur Gegenwart.[9]

Về phía Công Giáo, các sách sá»­ học biên soạn theo phÆ°Æ¡ng pháp khoa học được tiến hành nhờ trường Münster. Thật vậy, quyển thủ bản đầu tiên về lịch sá»­ truyền giáo được xuất bản năm 1924 do cha J. Schmidlin, giáo sÆ° truyền-giáo-học tại đại học Münster.[10] Cuốn sách được soạn theo lời yêu cầu của nhà sá»­ học Ludwig von Pastor, Æ°á»›c mong rằng trong bá»™ sách Lịch sá»­ các Giáo hoàng, sẽ có má»™t cuốn “Lịch sá»­ truyền giáo dá»±a trên các nguồn mạch”.[11] Sau cha Schmidlin, nhiều học giả khác, cả phía Công Giáo lẫn phía Tin Lành, Ä‘ã sạon nhiều thủ bản theo phÆ°Æ¡ng pháp khoa học. Về phía Công Giáo, nên kể đến Mulders,[12] giáo sÆ° truyền-giáo-học ở Nimega (Hà Lan), Villoslada,[13] Deschamps,[14]Moltmann[15] và Delacroix.[16] Vài tác phẩm khác, ngắn gọn hÆ¡n, có thể được sá»­ dụng làm sách giáo khoa.[17]

Về phía Tin Lành, cần phải nhắc đến tác phẩm của K. S. Latourette, A History of the Expansion of Christianity, kết quả của những nghiên cứu uyên bác, tuy Ä‘ôi khi không mấy khách quan khi bàn về công cuá»™c truyền giáo của Giáo Há»™i Công Giáo.[18]

DÆ°á»›i khía cạnh phÆ°Æ¡ng pháp, cuá»™c tranh luận vẫn tiếp diá»…n liên quan đến mối tÆ°Æ¡ng quan giữa lịch sá»­ Giáo Há»™i vá»›i thần học và vá»›i lịch sá»­ thế giá»›i, vá»›i hai chủ trÆ°Æ¡ng khác biệt giữa Jedin và Aubert về vai trò của sá»­ gia. Aubert cho rằng nhà giáo sá»­ cần phải sá»­ dụng phÆ°Æ¡ng pháp sá»­ học tổng quát, và bỏ ra ngoài các ý định há»™ giáo.[19] Mặt khác, không thể nào hoàn toàn bỏ qua mối liên hệ giữa thần học vá»›i lịch sá»­ Giáo Há»™i, nhÆ° Jedin Ä‘ã nhấn mạnh. Các tác phẩm cổ Ä‘iển về thần học truyền giáo Ä‘ã chứng tỏ Ä‘iều ấy, chẳng hạn Severino Dianich, Chiesa in missione. Per una ecclesiologia dinamica (Paoline, Cinisello Balsamo 1985) và David J. Bosch, La trasformazione della missione. Mutamenti di paradigma in missiologia(Queriniana, Brescia 2000 – nguyên bản tiếng Anh năm 1991), và má»›i Ä‘ây há»™i nghị các giáo sÆ° lịch sá»­ Giáo Há»™i họp ở Palermo năm 2000 về đề tài “Il cammino dell’evangelizzazione: problemi storiografici”.[20]

II. NHá»®NG KHUÔN MẪU HIỆN DIỆN TRUYỀN GIÁO CỦA GIÁO HỘI

Trong cuá»™c xét lại lịch sá»­ truyền giáo dÆ°á»›i khía cạnh thần học, S. Dianich Ä‘ã Ä‘Æ°a ra 6 khuôn mẫu (modelli) sứ vụ:[21] sứ vụ hoàn tất, sứ vụ Ä‘ình hoãn, sứ vụ giấu ẩn, sứ vụ chống dân ngoại, sứ vụ đến dân ngoại, sứ vụ lịch sá»­ cứu Ä‘á»™.[22] Dá»±a theo khái niệm mô hình (paradigm) của Thomas Kuhn, Bosch mô tả ít là năm mô hình sứ vụ:[23] mô hình của Giáo Há»™i Đông PhÆ°Æ¡ng, mô hình của Giáo Há»™i Công Giáo thời Trung cổ, mô hình của cuá»™c Cải cách Tin Lành, mô hình thời Khai sáng, mô hình đại kết.

Dá»±a trên những lối tiếp cận ấy, tôi sẽ dừng lại ở má»™t vài chặng quan trọng của con đường loan báo Tin Mừng, chú ý cách riêng đến các chủ thể truyền giáo cÅ©ng nhÆ° các tÆ° tưởng của họ. Tôi sẽ nêu bật bảy thời cÆ¡ lịch sá»­, trong Ä‘ó các khuôn mẫu và phÆ°Æ¡ng pháp truyền giáo được phát huy. Má»—i giai Ä‘oạn lịch sá»­ không Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i má»™t khuôn mẫu, bởi vì trong cùng má»™t giai Ä‘oạn, có thể chung sống nhiều phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘ôi khi đối chọi vá»›i nhau. Thí dụ: khuôn mẫu Thập Tá»± Quân hoặc chống chÆ° dân không chỉ giá»›i hạn vào thời Trung cổ, và dÆ°á»›i nhiều dạng khác nhau, có thể vẫn tồn tại đến hôm nay.[24] Má»™t cách tÆ°Æ¡ng tá»±, ở giai Ä‘oạn “bảo trợ” (patronato) tại Châu Mỹ Latin, phÆ°Æ¡ng pháp tiêu diệt văn hóa cùng chung sống vá»›i phÆ°Æ¡ng pháp cÆ°Æ¡ng quyết bảo vệ các thổ dân. Những dá»± án há»™i nhập văn hoá ở Châu Á do các thừa sai Matteo Ricci, Roberto de Nobili, Alessandro Valignano, sụp đổ do sá»± đụng Ä‘á»™ vá»›i những phÆ°Æ¡ng pháp khác Ä‘Æ°Æ¡ng thời. Vào giai Ä‘oạn gần chúng ta hÆ¡n, khuôn mẫu thuá»™c địa tại vùng truyền giáo kề vai sánh bÆ°á»›c vá»›i khuôn mẫu “Ä‘ình hoãn” hoặc “ẩn giấu” của anh Charles de Foucauld và chị Madeleine de Jésus.[25]

1. Ba thế ká»· đầu tiên: sứ vụ của những Kitô hữu bình thường

Khi đề cập đến những thế ká»· đầu tiên của Giáo Há»™i, không sá»­ gia nào có thể bỏ qua công trình của Harnack bàn về sá»± bành trÆ°á»›ng của Kitô giáo, bởi vì là má»™t tác phẩm tham chiếu vẫn còn giá trị. Vào thời ấy, bất chấp những cuá»™c bách hại, người ta chứng kiến má»™t sá»± bành trÆ°á»›ng Giáo Há»™i cách tá»± nhiên và không thể nào cản được, mặc dù chẳng có kế hoạch hoặc cÆ¡ quan Ä‘iều hành nào cả. Có những bằng chứng cho thấy rằng vào cuối thế ká»· I, các cá»™ng Ä‘oàn Kitô hữu Ä‘ã hiện diện tại hÆ¡n 40 trung tâm. Những miền Ä‘ông đảo hÆ¡n cả là: Samaria, Arabia, Syria, Cilicia, Galatia, Cappadocia, Bitinia và Ponto ở Tiểu Á, Creta và các đảo, rồi thêm Illiria, Mesopotamia, Ai Cập, Gaule, Germania, Tây Ban Nha, Ä‘ó là không kể Italia. Thậm chí công cuá»™c loan báo Tin Mừng Ä‘ã vượt ra khỏi biên cÆ°Æ¡ng đế quốc Roma, tiến sang Mesopotamia, đế quốc Ba TÆ° và hÆ°á»›ng về Ấn Độ, Georgia và Ethiopia.

Theo Harnack, những nguyên nhân bên ngoài giúp cho đạo Kitô bành trÆ°á»›ng là sá»± phổ biến của đạo Do Thái (dọn đường cho Kitô giáo), tiến trình Hy-lạp-hóa các dân tá»™c ven Địa Trung Hải, cÅ©ng nhÆ° sá»± thống nhất chính trị nhờ hòa bình trong đế quốc Roma. Những nghiên cứu gần Ä‘ây cho thấy đạo Kitô gần gÅ©i vá»›i đạo Do Thái hÆ¡n là vá»›i các truyền thống tín ngưỡng Hy Lạp,[26] và nhÆ° vậy Ä‘ã lật ngược những lối giải thích ở các thế ká»· trÆ°á»›c Ä‘ây, cho rằng đế quốc Roma hoặc văn hóa Hy Lạp Ä‘ã được “quan phòng” dọn đường cho Kitô giáo,[27] nhờ sá»± thuận lợi của hệ thống giao thông hoặc ngôn ngữ giao tiếp.

Dù sao bên cạnh các yếu tố bên ngoài, cần phải tìm hiểu những đặc tính ná»™i tại của sứ Ä‘iệp Kitô giáo. Tuy nhiên, đến Ä‘ây, ý kiến các tác giả không đồng nhất. Chẳng hạn nhÆ° về sức thu hút của chân lý và các vị tá»­ đạo, Joseph Lortz, trÆ°ng dẫn lời nói của Tertulliano,[28] cho rằng sá»± bành trÆ°á»›ng lạ thường của Kitô giáo là má»™t Ä‘iều huyền nhiệm, khó lòng giải thích bằng những yếu tố thuận lợi.[29] Có lẽ lý do của sá»± thu hút nằm ờ việc đề cao tá»± do lÆ°Æ¡ng tâm, kêu gọi trách nhiệm cá nhân, sá»± phân biệt giữa lãnh vá»±c tôn giáo và lãnh vá»±c chính trị.[30]

Liên quan đến các chủ thể của công cuá»™c loan báo Tin Mừng, theo Harnack, những thừa sai Ä‘ông đảo nhất “không phải là những bậc thầy về đường trọn lành, nhÆ°ng là những những tín hữu bình thường nhÆ°ng nêu gÆ°Æ¡ng sáng cho người đời về lòng trung tín và sức mạnh”.[31]Vào thời ấy không có sá»± phân biệt giữa người sai Ä‘i và người được sai Ä‘i, bởi vì tất cả đều ra Ä‘i: “Tất cả Há»™i Thánh nguyên thủy đều là thừa sai”.[32] Nói cách khác, nhà sá»­ học có cảm tưởng rằng tất cả các Kitô hữu đều ở trong tình trạng truyền giáo. Theo nghÄ©a này, việc loan báo Tin Mừng ra nhÆ° diá»…n ra cách tá»± phát nhờ những cuá»™c tiếp xúc, qua “những mối tÆ°Æ¡ng quan cá nhân hay xã há»™i của má»—i người tín hữu”.[33] Tác vụ được ủy thác cho nam giá»›i cÅ©ng nhÆ° cho nữ giá»›i, nhÆ° ta thấy vào giữa thế ká»· I, thánh Phaolô trong thÆ° gá»­i cá»™ng Ä‘oàn Roma (16,7) Ä‘ã gọi Andronico và Giunia là “tông đồ”. Vào giữa thế ká»· II, dịch vụ của các “tông đồ”lÆ°u Ä‘á»™ng xem ra Ä‘ã dần dần biến mất, bởi vì nó được quy tụ vào tác vụ của Giám mục. Thánh Irênêô là chứng nhân cho sá»± biến đổi tình thế. NhÆ°ng Ä‘ây cÅ©ng là thời Ä‘iểm của những chứng nhân tá»­ đạo, mà chúng ta đọc thấy trong các sá»­ liệu: Acta et Passiones martyrum, Vitae sanctorum. Vào những thế ká»· tiếp theo, xuất hiện các Ä‘an sÄ©, những người này khởi đầu cho “phong trào tông đồ” trong lịch sá»­ Giáo Há»™i.

Kết luận, bức thÆ° gá»­i ông Điôgnêtô Ä‘ã mô tả chính xác thời cÆ¡ truyền giáo trong ba thế ká»· đầu nhÆ° sau: “Nói vắn tắt, cÅ©ng nhÆ° linh hồn ở trong thân xác thế nào, thì các Kitô hữu cÅ©ng ở trong thế gian nhÆ° vậy (…). Họ ở trong thế gian nhÆ° là ở trong tù, nhÆ°ng chính họ nâng đỡ thế gian (V,1s.).

2. Công cuá»™c loan báo Tin Mừng cho các dân tá»™c Germanic và Slave: sứ vụ của các hoàng thân và các Giám mục “lữ hành vì đức tin” (peregrini pro fide)

Môn sá»­ học cổ Ä‘iển đề cập đến sá»± khai sinh của “xã há»™i Kitô giáo” (christianitas) tại Châu Âu từ thế ká»· IV, nhÆ¡ việc thu nhận của những dân “man di” vào má»™t hệ thống dân sá»± và Giáo Há»™i Ä‘ã được tổ chức quy mô (các bá»™ luật Roma của các hoàng đế Theodosiô và Giustinianô). Tuy nhiên, từ lâu, các sá»­ gia Ä‘ã thay thế quan niệm “sá»± xâm nhập của dân man di” bằng má»™t quan niệm chính xác hÆ¡n, Ä‘ó là “cuá»™c di cÆ° của các dân tá»™c”, trong Ä‘ó má»™t số Ä‘ã là Kitô hữu và Ä‘ã có hàng giáo phẩm bản xứ (chẳng hạn trường hợp của dân Gothic Ä‘ã Ä‘ón nhận Tin Mừng nhờ Giám mục Ulfila). Vì thế không thể nào chấp nhận những lý thuyết trÆ°á»›c Ä‘ây, đối chọi má»™t bên là các dân tá»™c văn minh theo Kitô giáo và các dân tá»™c man di ngoại đạo, rồi sau Ä‘ó các dân ngoại dần dần trở lại đạo.[34]

Thật khó dá»±ng lại chi tiết lịch sá»­ của việc các dân tá»™c Germanic gia nhập Kitô giáo, bởi vì tài liệu hiếm hoi. Tuy nhiên, khác vá»›i tình hình ở ba thế ká»· đầu tiên, có thể nói rằng việc trở lại này không xảy ra do những cuá»™c tiếp xúc cá nhân, nhờ những đường lối thuyết phục và đạo đức. Trái lại, vào thời này, việc trở lại đạo hàng loạt thường là do sá»± lôi cuốn (Ä‘ôi khi cưỡng bách) theo gÆ°Æ¡ng của các người lãnh đạo. Sá»± cấu kết chặt chẽ giữa đời sống chính trị và đời sống tôn giáo của các dân tá»™c Germanic khiến cho việc trở lại đạo Kitô giáo không những là má»™t hành Ä‘á»™ng tôn giáo, mà còn là hành Ä‘á»™ng xã há»™i và chính trị nữa.

Bá»™ tá»™c Germanic đầu tiên theo Kitô giáo trên đường di dân xuống Địa Trung Hải là nhóm Visigothic. Cuá»™c trở lại này Ä‘ã tiến triển nhanh chóng nhờ Ulfila, sau khi thụ phong Giám mục, Ä‘ã trở về quê hÆ°Æ¡ng và giảng đạo cho đồng bào trong vòng hÆ¡n 40 năm trường (341-383). Ngài Ä‘ã dịch Kinh Thánh sang tiếng Gotic, má»™t công trình ngôn ngữ và văn hóa làm cho việc truyền bá Kitô giáo nhanh chóng. Trên đất nÆ°á»›c Italia, người ta Ä‘ã chứng kiến hiện tượng má»™t bên là các Giáo Há»™i được tổ chức rập theo khuôn mẫu của văn hóa Roma và nghi Ä‘iển Latinh, bên kia là các Giáo Há»™i của người Gothic vá»›i hàng Giám mục và nghi Ä‘iển riêng: cả hai Giáo Há»™i chung sống vá»›i nhau, tuy dù Giáo Há»™i Gothic bị nhiá»…m lại giáo Ariô và hàng Giám mục không có trú sở nhất định.[35]

Má»™t bá»™ tá»™c khác, mà cuá»™c trở lại Ä‘ã ảnh hưởng đến lịch sá»­ Châu Âu, là nhóm người Franc. Việc vua Clovis lãnh bí tích Rá»­a Tá»™i Ä‘ã chuẩn bị xa cho má»™t lá»›p lãnh đạo má»›i ở Tây Âu, vá»›i sá»± kết hợp các dân tá»™c Germanic dá»±a trên đức tin Kitô giáo, cÅ©ng nhÆ° tạo ra má»™t văn hóa má»›i, kết tụ giữa văn hóa Roma và văn hóa Germanic. Các tá»™c Lombardi trở lại nhờ Giáo Hoàng Grêgôriô Cả: ngài sẵn sàng Ä‘ón nhận họ vào Há»™i Thánh, bất chấp tính tình hung hăn khiến cho triều Ä‘ình Constantinopolis khó chịu.

Việc loan báo Tin Mừng cho các dân Germanic thì lâu dài và cam go hÆ¡n, cách riêng đối vá»›i dân Saxon. Cuá»™c chiến vá»›i dân này do Hoàng đế Charlemagne mở ra vào năm 722 chỉ kết liá»…u sau Ä‘ó 30 năm. Chỉ dụ “Capitulatio de partibus Saxoniae” (năm 782?) lên án tá»­ hình cho những ai xúc phạm đến đạo Kitô và hàng tÆ° tế của đạo. VÅ© lá»±c không phải là má»™t sá»± kiện lẻ loi và khác thường, nhÆ°ng nó được sá»­ dụng qua má»™t thời gian lâu dài. Mô hình này quy chiếu vào Ä‘oạn văn Lc 14,23: “Hãy cưỡng bách họ vào” (compelle intrare). Tuy vậy người ta cÅ©ng ghi nhận những chủ trÆ°Æ¡ng không sá»­ dụng vÅ© lá»±c, nhÆ° trường hợp của Ä‘an sÄ© Alcuinô, cố vấn cho hoàng đế Charlemagne: ông ca ngợi hoàng đế vì Ä‘ã cá»­ Ä‘i những nhà giảng thuyết tài đức, nhÆ°ng ông không tán thành việc cưỡng bách trở lại đạo, vá»›i lý do là má»™t người có thể bị cưỡng bách lãnh phép rá»­a tá»™i nhÆ°ng không thể bị ép phải tin.

Việc loan báo Tin Mừng cho các dân tá»™c Slave diá»…n ra trong khung cảnh cạnh tranh giữa triều Ä‘ình Constantinopolis và triều Ä‘ình Charlemagne. Sứ vụ của Cyrillô và Metodiô vào lúc đầu hÆ°á»›ng về Roma để cổ võ sá»± hợp nhất hữu hình giữa hai toà Giám mục Roma và Costantinopolis. Dá»± án này Ä‘ã được hoàng đế và nhiều hoàng thân hưởng ứng, bởi vì họ thấy Kitô giáo có ảnh hưởng xã há»™i, xét về chính trị cÅ©ng nhÆ° tôn giáo. Chính quyền muốn áp đặt đức tin cÅ©ng giống nhÆ° khi ban hành má»™t sắc luật quốc gia. Việc lá»±a chọn má»™t khuôn mẫu Giáo Há»™i, bên Tây hoặc bên Đông, cÅ©ng mang theo việc chấp nhận triều Ä‘ình thuá»™c về má»—i bên.

Trong bối cảnh này, người ta hiểu được những khó khăn mà hai anh em Cyrillô và MetoÄ‘iô phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i hàng giáo sÄ© bên Tây, bởi vì những người này Ä‘ang muốn mở mang ảnh hưởng sâu rá»™ng ở mạn Đông Âu. Tuy vậy, vào lúc ấy, tÆ°Æ¡ng quan giữa hai Giáo Há»™i Đông và Tây chÆ°a căng thẳng, mặc dù Ä‘ã có những cuá»™c đụng Ä‘á»™ xảy ra vào thời thượng phụ Phôtius.

Câu chuyện ngôn ngữ cho thấy quan Ä‘iểm khác nhau giữa Đông và Tây. Vào thời ấy, việc chấp nhận ngôn ngữ Latin là má»™t dụng cụ quan trọng không nhỏ đế nói lên mối dây liên kết vá»›i Roma và Giáo Há»™i phổ quát. Dù vậy, đường lối của hai thánh Cyrillô và MetôÄ‘iô muốn bảo vệ nét đặc trÆ°ng của má»—i dân tá»™c sau khi trở lại Kitô giáo, vá»›i nguy cÆ¡ là gắn liền đức tin vá»›i chủng tá»™c. Chủ trÆ°Æ¡ng của Giáo Há»™i Roma muốn đề cao tính cách phổ quát và siêu quốc gia của Kitô giáo, nhÆ°ng có nguy cÆ¡ là xóa bỏ những cách thức diá»…n tả đức tin đặc thù của má»—i dân tá»™c.

Ở giai Ä‘oạn này, Giáo Há»™i Ä‘ã trải qua nhiều sá»± thay đổi: “Từ Ä‘iều kiện của má»™t thiểu số bị bách hại, Giáo Há»™i trở thành má»™t tổ chức to lá»›n và thế lá»±c; từ má»™t giáo phái gây rối sang má»™t kẻ trừng trị các giáo phái; mọi liên lạc giữa đạo Kitô vá»›i đạo Do Thái Ä‘ã bị cắt đứt; mối liên kết giữa triều Ä‘ình và bàn thờ thêm thắt chặt; việc theo đạo Kitô được xem nhÆ° chuyện Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên; sứ vụ truyền giáo của má»—i tín hữu hầu nhÆ° bị lãng quên; các tín Ä‘iều được định nghÄ©a vá»›i giá trị vÄ©nh viá»…n; việc truyền giáo không dá»±a trên việc chuẩn bị biến cố Chúa quang lâm cho bằng dá»±a trên sá»± bành trÆ°á»›ng Giáo Há»™i”.[36] Từ Giáo Há»™i nhắm đến sứ vụ, chuyển sang sứ vụ nhắm đến Giáo Há»™i. Từ Giáo Há»™i truyền giáo chuyển thành những vùng truyền giáo của Giáo Há»™i.

3. Đời Ä‘an tu: “phong trào truyền giáo” tiên khởi

Thoạt tiên, xem ra đời Ä‘an tu hoàn toàn xa lạ vá»›i việc truyền giáo; thế nhÆ°ng thá»±c tế cho thấy rằng các Ä‘an sÄ© lại là chủ thể của việc loan báo Tin Mừng cho Châu Âu trong suốt hÆ¡n bảy thế ká»·, từ thế ká»· V đến thế ká»· XII, và là Ä‘á»™ng cÆ¡ cho văn hóa và văn minh của lục địa này.[37]Các Ä‘an tu Ireland Ä‘ã giữ má»™t vai trò quan trọng trong việc truyền giáo. Được thúc đẩy bởi lòng Æ°á»›c ao nên thánh dÆ°á»›i thình thức “tá»­ đạo trắng (khổ chế),[38] các Ä‘an sÄ© từ bỏ Ä‘an viện gốc và ra Ä‘i loan báo lời Chúa. Họ trở thành những “người lữ hành vì lòng yêu mến Chúa Kitô”, không bao giờ quay lại, giống nhÆ° kẻ tình nguyện Ä‘i lÆ°u Ä‘ày. Các “Ä‘an sÄ© du hành” (Ä‘iều mà thánh Biển Đức không Æ°a) Ä‘ã dùng việc “lữ hành vì lòng mến Chúa” (peregrinatio pro Dei amore), hoặc “lữ hành vì Đức Kitô” (peregrinatio pro Cristo) nhÆ° má»™t phÆ°Æ¡ng tiện để thánh hóa bản thân và đồng thời để loan báo Tin Mừng cho các dân ngoại giáo.

Cha Columba Ä‘áp tàu sang Scotland năm 563, định cÆ° tại đảo Iona, và Ä‘an việc tại Ä‘ây trở nên trung tâm truyền giáo cho tất cả vùng Scoltand và các đảo Bắc Âu. Má»™t viện phụ khác Ä‘ã sống tinh thần lữ hành truyền giáo là thánh Columban: ngài lên đường theo gÆ°Æ¡ng tổ phụ Abraham, băng qua miền Bretagne (Pháp) và Bắc Italia, rồi đến lập Ä‘an viện ở Bobbio, nÆ¡i mà ngài qua đời năm 615, hưởng thọ 70 tuổi.[39]

Công cuá»™c tông đồ truyền giáo của thánh Columban và các đồ đệ Ä‘ã mang lại nhiều Ä‘iều đổi má»›i. Tác dụng của ngài vào đời sống tôn giáo và tu trì Ä‘Æ°Æ¡ng thời có thể ví nhÆ° má»™t đợt sóng mạnh ập lên cánh đồng khô cằn. Mang theo những truyền thống của Giáo Há»™i Ireland, ngài Ä‘ã du nhập vào lục địa những tục lệ má»›i về Ä‘an tu và phụng vụ, chẳng hạn nhÆ° việc xÆ°ng tá»™i và thống hối riêng. HÆ¡n thế nữa, ngài Ä‘ã nặn hình cho má»™t Châu Âu Kitô giáo, nÆ¡i Ä‘ó kết hợp lý tưởng Ä‘an tu, tinh thần truyền giáo, gắn bó vá»›i Giám mục Roma, yêu chuá»™ng Kinh Thánh và văn hóa; nhờ thế Há»™i Thánh vừa mang tính phổ quát vừa tôn trọng sá»± Ä‘a dạng các nền văn hóa khác nhau.[40] “Các người Ireland từ chá»— là nhà giảng thuyết lÆ°u Ä‘á»™ng Ä‘ã trở thành các nhà truyền giáo; các người Anh từ chá»— là nhà truyền giáo Ä‘ã trở thành những nhà tổ chức Giáo Há»™i” (Rosenkranz).[41]

4. Những cuá»™c lữ hành chinh chiến: sứ vụ “contra gentes” (chống dân ngoại) và việc trở lại tinh thần Tin Mừng

Giai Ä‘oạn truyền giáo nhờ “Thập Tá»± Quân”, nghÄ©a là bằng việc sá»­ dụng vÅ© khí để chống lại Hồi Giáo tại Thánh địa, không chỉ Ä‘ánh dấu má»™t tình huống bắt buá»™c, nhÆ°ng phần nào biểu lá»™ má»™t tâm thức về thánh chiến sẽ còn chi phối nhiều chặng đường khác trên hành trình của Giáo Há»™i.[42] Äiều này không chỉ dừng lại ở các cuá»™c viá»…n chinh do các Giáo Hoàng và hoàng thân tổ chức vào các thế ká»· XI-XII để chống lại Hồi Giáo, mà còn vượt quá thời Trung cổ và ảnh hưởng những cuá»™c chiến đấu vá»›i Đế quốc Ottoman của Thổ NhÄ© Kỳ, và cuá»™c chinh phục của người Tây Ban Nha tại Châu Mỹ.

Những cuá»™c chiến của Thập Tá»± Quân nhằm tái chiếm Đất thánh Ä‘ã được sá»­ gia Franco Cardini định nghÄ©a là “những cuá»™c hành hÆ°Æ¡ng có vÅ© khí”: tuy nhân danh Tin Mừng nhÆ°ng người ta Ä‘ã làm đảo lá»™n ý nghÄ©a của cuá»™c mạo hiểm của tình yêu và hòa bình. Tuy vậy, nó cÅ©ng gợi lên những ý định truyền giáo cho người Islam ở Syria và Bắc Phi. Trong cuá»™c Thập Tá»± Quân ở Đamietta năm 1219, thánh Phanxicô Assisi được nhà lãnh đạo Ai Cập Ä‘ón tiếp niềm nở, Ä‘ã cố gắng thuyết phục ông trở lại Kitô giáo nhÆ°ng không thành công. Dá»± định này Ä‘ánh dấu má»™t cuá»™c trở về vá»›i tinh thần của Tin Mừng và Ä‘ã lôi cuốn nhiều người Ä‘i theo: thánh Phanxicô hiểu rằng phÆ°Æ¡ng pháp vÅ© lá»±c không thích hợp vá»›i việc mở rá»™ng nÆ°á»›c Chúa. Nếu người ngoại đạo không trở lại là bởi vì người ta chÆ°a khám phá vẻ đẹp của Tin Mừng. Có lẽ thánh nhân Ä‘ã nhận ra rằng, các cuá»™c chiến chỉ làm cho mối tÆ°Æ¡ng quan vá»›i Hồi Giáo và vá»›i các Giáo Há»™i Đông PhÆ°Æ¡ng trở nên tệ hÆ¡n, nhất là sau vụ đạo Quân Thập Tá»± cÆ°á»›p bóc thành phố Constantinopolis. Dù sao, công cuá»™c truyền giáo của Phanxicô được định hÆ°á»›ng theo khuôn mẫu của Tin Mừng: loan báo và tá»­ đạo. Ngài được kể vào những vị sáng lập dòng tu đầu tiên Ä‘ã Ä‘Æ°a hoạt Ä‘á»™ng truyền giáo vào trong sứ vụ của Dòng: chÆ°Æ¡ng XII của bản luật năm 1222 được dành cho cô

Các tin khác

• KẾT LUẬN: Lich sá»­ và các khuôn mẫu truyền giáo
• LỊCH SỬ VÀ CÁC KHUÔN MẪU TRUYỀN GIÁO 2
• LINH ĐẠO TRUYỀN GIÁO
• BỨC XÚC VỀ TRUYỀN GIÁO, PHÚC ÂM HÓA VÀ SỨ VỤ
• Sứ Điệp Ngày Quốc Tế Giá»›i Trẻ Lần Thứ 31 Của Đức Thánh Cha Phanxicô - 2016
• BÍ TÍCH THÁNH THỂ LÀ NGUá»’N MẠCH TÃŒNH YÊU
• ĐỐI THOẠI LIÊN TÔN
• TRUYỀN GIÁO LÀ GÃŒ
• ĐÀO LUYỆN TRUYỀN GIÁO
• Hoà Giải Trong Môi Trường Văn Hoá Việt Nam

(Trang 1/3)    1 2 3