Linh mục Antôn Nguyá»…n mạnh Đồng (Nguồn: trang web giaophancantho)

Nhân đọc báo Hiệp thông số 92, số 2 tháng 1 năm 2016, chuyên đề Truyền giáo, tôi rất vui mừng vì đề cập đến Truyền giáo là đề tài tôi có nhiều bức xúc từ lâu mà chÆ°a giải mã được. Tôi chỉ biết có 3 linh mục Việt Nam Ä‘ã bức xúc và lên tiếng vào năm 2009, 2012, 2014. Và nay 2016 tôi xin chia sẻ thêm bức xúc của tôi.

I.Linh mục Giuse Lê công Đức : trong bài viết “Truyền Giáo” đăng trên mạng Xuân Bích Việt Nam (12-11-2009). Sau khi trình bày má»™t số vấn đề nhÆ°: Hai ý nghÄ©a truyền giáo – Những hàm ý của Mission – Từ má»™t phong trào trở thành má»™t cÆ¡ chế – Câu chuyện ở Á châu – Há»™i nhập văn hóa và đối thoại tôn giáo – Có những xôn xao – Trong mục chót này linh mục cho biết: “Sá»± kiện Á châu bÆ°á»›ng bỉnh không chịu mua hàng chắc hẳn có liên hệ rất nhiều đến cung cách Há»™i thánh “chào hàng” trong tâm thức truyền giáo, hiểu là “mở rá»™ng má»™t tổ chức tôn giáo”, và trong cách thức Ä‘ã từng tỏ ra hiệu quả ở các nÆ¡i khác, Ä‘ó là “chinh phục và lật đổ”. Tâm thức và cách thức này nhÆ° bị dá»™i lại khi gặp hai cá»™t trụ sừng sững của các dân tá»™c Á châu, tức các tôn giáo lá»›n và các nền văn hóa kỳ cá»±u tại lục địa này, kỳ cá»±u hÆ¡n Ki tô giáo rất nhiều… Chỉ xét về mặt tâm lý ứng xá»­ thôi, thì má»™t tín đồ cắm sâu vào trong truyền thống Ấn giáo, Phật giáo, Khổng giáo, Lão giáo chẳng hạn, chắc chắn sẽ cảm thấy bị tổn thÆ°Æ¡ng và do Ä‘ó sẽ đề kháng khi họ nhận ra các Kitô hữu đến để truyền giáo cho họ, theo nghÄ©a là để chinh phục họ, để xóa tôn giáo và văn hóa của họ mà thay vào Ä‘ó bằng Kitô giáo.” Rồi ngài nhắc lại là vào năm 1967, cÅ©ng từ nhãn giá»›i má»›i này mà Đức giáo hoàng Phaolô VI quyết định chính thức đổi Bá»™ truyền giáo thành Bá»™ loan báo Phúc âm cho các dân tá»™c… Tuy nhiên ở Việt Nam thì từ Bá»™ truyền giáo vẫn còn tiếp tục được dùng má»™t cách rất tá»± nhiên và nhiều khi ngay cả trong các bản văn chính thức cho đến hôm nay…

Thay lời kết, linh mục tóm tắt rằng Missio có hai nghÄ©a khác nhau: missio ad gentes có thể coi là truyền giáo, missio inter gentes có thể coi là sứ mạng hay làm chứng, nhÆ° làm muối, làm men, làm ánh sáng.

II.Linh mục Stêphanô Huỳnh Trụ, (giáo phận Sài Gòn), trong cuốn Tìm hiểu Từ vá»±ng Công giáo (2012) trang 298 có góp ý về ngữ nghÄ©a của từ Missio. Sau khi tìm hiểu: ý nghÄ©a hẹp và rá»™ng của từ Missio – Ý nghÄ©a các thuật từ sứ mệnh, sứ vụ, truyền giáo, truyền đạo, thừa sai… linh mục kết luận là: “Giáo há»™i Việt Nam Ä‘ã chọn cho đề cÆ°Æ¡ng năm thánh 2010 là “Há»™i thánh tại Việt Nam: Mầu nhiệm – Hiệp thông – Sứ vụ”. Sứ vụ ở Ä‘ây chính là Missio của Chúa Ki tô Ä‘ã trao phó… Ta quen vá»›i thuật từ truyền giáo, nhÆ° thường nghe nói “Bản chất của Há»™i thánh là truyền giáo”, “mọi kitô hữu đều có bổn phận truyền giáo”. NhÆ°ng nếu hỏi linh mục có phải là nhà truyền giáo hay không, hoặc linh mục có phải là thừa sai không, thì câu trả lời có lẽ sẽ không thống nhất rồi. Nhiều người không hiểu Missio là truyền giáo vì thá»±c tế là thuật từ truyền giáo chÆ°a đảm trách được hết ý nghÄ©a của Missio.”

Đó là Ä‘iều Ä‘ã gây bức xúc cho ngài và ngài Ä‘ã không vô can để dày công tìm hiểu các từ ngữ trên.

III.Linh mục Phaolô Lê hoàng Thanh (giáo phận Cần ThÆ¡) trong bài viết: “Truyền giáo: tản mạn về từ ngữ” đăng trên mạng gpcantho ngay 19-10-2014 có viết: “Việc truyền giáo (missionaria) là chính sứ vụ của Chúa Con và Chúa Thánh Thần, được thá»±c hiện theo thánh ý tốt lành của Chúa Cha, để thông truyền sá»± sống tình yêu, và sá»± thật cho nhân loại. Sứ vụ này không có giáo thuyết cÅ©ng không có má»™t đạo giáo nào… Gần Ä‘ây từ truyền giáo còn gặp vài  trở ngại trong sứ vụ loan báo Phúc âm:

III.1. Người bình dân lẫn trí thức đều không có thiện cảm khi nói tá»›i truyền giáo. Khi người tín hữu dùng từ truyền giáo là để diá»…n tả sứ vụ loan báo Phúc âm, là nói cho đồng bào của mình về má»™t Thiên Chúa là Chúa toàn năng tác tạo muôn loài. NhÆ°ng tâm tình ấy không được những người má»›i lần đầu tiếp xúc vá»›i các Kitô hữu cảm nghiệm khi nghe từ truyền giáo. Từ truyền giáo mang ý nghÄ©a truyền má»™t đạo giáo hay giáo thuyết. Phải chăng các tín hữu đến vá»›i muôn dân là để áp đặt má»™t giáo thuyết má»™t đạo giáo? Sá»± hiểu lầm này là má»™t trong những cản trở việc Ä‘ón nhận Phúc âm của người Việt, những tâm hồn vẫn được xem là mảnh đất tốt cho hạt giống Phúc âm.”

III.2. Tâm tình của xã há»™i Việt Nam hôm nay cÅ©ng không mặn mà vá»›i từ truyền giáo. Các cuá»™c thá»±c tập mục vụ của các tu sÄ© và chủng sinh sẽ gặp khó khăn trong thủ tục hành chính khi từ truyền giáo xuất hiện. Bản chất của Há»™i thánh luôn gắn chặt vá»›i sứ vụ của Chúa Giêsu Kitô… vá»›i công cuá»™c Tân Phúc âm hóa được giải thích là Phúc âm hóa má»›i, má»›i trong lòng nhiệt thành, má»›i trong phÆ°Æ¡ng thế, má»›i trong cách diá»…n đạt. Vì thế thói quen dùng từ truyền giáo không được ngăn cản mở rá»™ng đường suy tÆ° về công cuá»™c loan báo Phúc âm trên đất Việt. Thế hệ má»›i cần có cách diá»…n đạt má»›i để Phúc âm có thể canh tân khai mở má»™t lần nữa cho con người ngày nay lối ngõ đến vá»›i Thiên Chúa.”

Để kết bài linh mục có gợi ý là trong tiếng Việt có má»™t số cụm từ có thể thay thế cho truyền giáo nhÆ°: Phúc âm hóa, Loan báo Phúc âm, Rao giảng Phúc âm…

IV.Bức xúc của tôi về Truyền giáo, Phúc âm hóa và Sứ vụ

Tôi rất tâm đắc về bức xúc của ba linh mục và cÅ©ng không muốn để mình vô can, nên xin góp ý là: dứt khoát dùng Phúc âm hóa thay truyền giáo, vì bốn lý do:

IV.1. Lý do thứ nhất: Vì sau khi công đồng Vatican II bế mạc năm 1965, không phải tá»± nhiên mà Đức Phaolô VI thay đổi Bá»™ truyền giáo hay truyền giáo thành Bá»™ loan báo Phúc âm cho các dân tá»™c. Rồi 10 năm sau công đồng, Thượng há»™i đồng giám mục thế giá»›i lần 3 họp bàn về Phúc âm hóa, sau Ä‘ó Đức Phaolô VI công bố Tông huấn “Loan báo Phúc âm” (1975), trong Ä‘ó có định nghÄ©a Phúc âm hóa và xác định Phúc âm hóa là ân huệ, là Æ¡n gọi, là căn tính sâu sắc nhất của Há»™i thánh. Đến Đức Gioan Phaolô II, ngài là người đầu tiên kêu gọi phải Tân Phúc âm hóa (1979). Và Đức Biển Đức XVI họp Thượng há»™i đồng giám mục thế giá»›i năm 2012, bàn về Tân Phúc âm hóa để truyền giảng đức tin. Đến Đức Phanxicô trong Tông huấn Niềm vui Phúc âm (2013) thì dùng từ người Phúc âm hóa (evangelizer) để Tân Phúc âm hóa. Đây là hÆ°á»›ng Ä‘i ngày nay không thể đảo ngược lại nữa.

IV.2 Lý do thứ hai: Vì ngày nay Há»™i thánh Việt Nam Ä‘ang cùng Há»™i thánh toàn cầu quan tâm đến Tân Phúc âm hóa đời sống. Tôi rất vui mừng má»›i khám phá ra và xin giá»›i thiệu vá»›i Ä‘á»™c giả bài viết về “Phúc âm hóa đời sống” của Đức Hồng y Gioan Baotixita Phạm minh Mẫn, đăng trong Tin mừng Chúa Nhật số 2 tháng 1 năm 2016, bài viết chỉ vỏn vẹn có má»™t trang sách mà giải nghÄ©a má»™t cách tổng hợp và hữu cÆ¡ (có quan hệ không thể tách rời nhau) rất ngắn gọn súc tích để giúp thá»±c hiện việc Tân Phúc âm hóa đời sống, rất dá»… hiểu và thích hợp cho người Việt nam, Ä‘ó là Ä‘em ánh sáng Phúc âm là ánh sáng chân lý, yêu thÆ°Æ¡ng, bình an vào trong ba bổn phận làm người: tu thân – tề gia – trị quốc, để đổi má»›i đời sống bản thân, đổi má»›i gia Ä‘ình, đổi má»›i đời sống xã há»™i. Đức Hồng y Ä‘ã Ä‘oạn tuyệt vá»›i từ truyền giáo vì suốt bài không thấy bóng từ truyền giáo. Thá»­ hỏi nếu dùng truyền giáo thay cho Phúc âm hóa thì sẽ phải viết truyền giáo đời sống, truyền giáo bản thân, truyền giáo gia Ä‘ình, truyền giáo xã há»™i, truyền giáo văn hóa…nhÆ° thế có ý nghÄ©a gì và có nghe được chăng?

IV.3. Lý do thứ ba. Vì truyền giáo chỉ là từ má»›i có thời Trung cổ (từ khởi đầu Há»™i thánh chỉ dùng loan báo Phúc âm), nó chỉ là má»™t phần, má»™t mảnh, má»™t khía cạnh của Phúc âm hóa. Từ truyền giáo dần dần làm cho nhiều người có thành kiến là: khi được truyền đạo, giảng đạo cho thì phải lo giữ đạo bằng thuá»™c kinh, thuá»™c giáo lý, xem lá»… xÆ°ng tá»™i, ăn chay kiêng thịt… không quan tâm gì tá»›i việc “gặp gỡ cá vị vá»›i Đức Giêsu trong Thánh Thần” nhÆ° ThÆ° chung của HĐGMVN về Tân Phúc âm hóa Ä‘ã dạy, và còn có thể dá»… chiều theo thói sống trần tục ở đời nhÆ°: bố thí, làm từ thiện để câu like… Từ truyền giáo còn gây “dị ứng” cho những người theo các tôn giáo cổ truyền khác hoặc những người trí thức nhÆ° ở số 1 và số 3 có nói đến. Mặc dầu nhiều người Ä‘ã quá quen từ lâu vá»›i từ truyền giáo nhÆ°ng những thiếu sót và tai hại nó gây ra cho Kitô hữu và cho các người khác, tất cả thúc đẩy ta ngày nay phải sá»­ dụng cho thật Ä‘úng ý nghÄ©a và giá trị của các từ Ä‘ó.

IV.4. Lý do thứ bốn. Lý do này có tính cách cốt yếu hÆ¡n cả vì từ Phúc âm hóa có chữ Phúc âm, gợi nhá»› đến Chuá Giêsu Kitô mà Công đồng Vatican II và tất cả các Đức giáo hoàng sau Công đồng đều quy chiếu vào nhÆ° trung tâm. Các ngài Ä‘ã gọi Chúa Kitô là chính Phúc âm của Thiên Chúa, là Phúc âm vÄ©nh cá»­u (hôm qua, hôm nay, mãi mãi) là tâm Ä‘iểm của Sứ vụ Phúc âm hóa, là Đấng Phúc âm hóa (evangelizer) đầu tiên và vÄ© đại nhất. Phúc âm hóa là dẫn mọi người vào cuá»™c gặp gỡ cá vị vá»›i Chúa Kitô, còn Tân Phúc âm hóa là làm má»›i về lòng nhiệt thành nghÄ©a là má»›i về mối tÆ°Æ¡ng quan giữa bản thân chúng ta vá»›i Chúa Kitô để mối tÆ°Æ¡ng quan ấy hÆ°á»›ng dẫn toàn bá»™ đời sống chúng ta. Phúc âm hóa chính là Sứ vụ của Thiên Chúa Ba Ngôi mà Chúa Giêsu và Chúa Thánh Thần được sai Ä‘i để thá»±c hiện cho nhân loại. Há»™i thánh có bản chất là Sứ vụ vì Há»™i thánh được Thiên Chúa Ba Ngôi thiết lập và ban cho tham dá»± vào Sứ vụ của Chúa Giê su và Chúa Thánh Thần để tiếp tục Phúc âm hóa nhân loại cho tá»›i khi Chúa Giê su lại đến. NhÆ° vậy từ truyền giáo không những vừa chỉ là má»™t khía cạnh của Phúc âm hóa, vừa gây “dị ứng” cho nhiều người khác, lại còn không có những Æ°u Ä‘iểm của từ Phúc âm hóa nhÆ° vừa kể trên. Vì thế chỉ nên dùng khi muốn nói đến khía cạnh riêng của nó. Khía cạnh riêng của nó tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i các khía cạnh trong tiến trình Phúc âm hóa mà Chỉ dẫn tổng quát về huấn giáo (1997) Ä‘ã kể ra là: loan báo Phúc âm, truyền giảng đức tin, công bố Phúc âm lần đầu, huấn giáo, hoạt Ä‘á»™ng mục vụ, hoạt Ä‘á»™ng truyền giáo (x. Chỉ dẫn tổng quát số 48).

Để kết thúc, tôi chỉ xin góp lại mấy bức xúc tôi có thể biết được để chia sẻ vá»›i các bạn đọc . Ước mong được các vị chuyên môn cho biết ý kiến .

Linh mục Antôn Nguyá»…n mạnh Đồng

Nhà hÆ°u dưỡng linh mục Cần ThÆ¡ 2016