Mặc dù định nghĩa của hai từ này có vẻ khá gần nhau nhưng sự quan phòng và số mệnh không có nghĩa giống nhau.
“Đó là số mệnh! ”, đôi khi chúng ta nghe người ta nói khi ai đó phản ứng với một sự kiện đã xảy ra với mình. Như thể cuộc đời đã được viết sẵn và lịch sử sắp đến của một cá nhân, một xã hội, của toàn thể nhân loại hay thậm chí của vũ trụ không thể được con người sửa đổi.
Mặc dù số mệnh chỉ một sức mạnh vượt trên ý muốn con người để chi phối diễn biến của các sự kiện, nhưng Giáo hội Công giáo không tin vào điều đó và thay vào đó nói đến Sự quan phòng, từ tiếng Latinh “providere” có nghĩa là “thấy trước, chu cấp”. Do đó, sự quan phòng là một hành động qua đó Thiên Chúa, bằng sự khôn ngoan của mình, dẫn dắt mọi thụ tạo của Ngài hướng tới sự hoàn hảo mà Ngài đã kêu gọi chúng đạt đến. Vậy sự quan phòng khác với số mệnh như thế nào?
Thiên Chúa hành động qua sự tự do của con người
Trong thần thoại Hy Lạp và La Mã, số mệnh là một vị thần mù quáng, mà tất cả các vị thần khác đều phải phục tùng, và con người tuyệt vọng tìm cách trốn thoát. Kitô giáo không nói rằng con người có mối liên hệ không thể cứu chữa được với các thế lực đen tối nhưng ngược lại, con người được giải thoát khỏi chúng. Điều này không phủ nhận sự ngẫu nhiên, sự bất bình đẳng, cũng như những áp lực tâm lý mà nó là đối tượng, nhưng điều đó có nghĩa là mặc dù con người không thể quyết định mọi thứ, nhưng nó là chủ nhân của cuộc đời mình, một chủ nhân có thể cậy dựa vào một người khác ở bên cạnh mình. Và người đó chính là Chúa. Do đó, không giống như ý tưởng về số mệnh, nơi mọi thứ đều được xác định trước bởi một sức mạnh tối cao, sự quan phòng đề cao quyền tự do của con người.
Các Giáo phụ hiểu rất rõ sự khác biệt này và đã quan tâm nhấn mạnh đến quyền tự chủ và tự do của con người trong việc điều hành cuộc sống của mình, bằng cách cho thấy rằng không có kế hoạch viết sẵn về lịch sử hay số mệnh cá nhân. Thiên Chúa hành động qua sự tự do của con người, thậm chí cả sự tự do đối lập. Đây là điều đặc biệt mà Thánh Augustinô đã nói trong cuốn Thành Quốc của Thiên Chúa :
“Đối với những người gọi đến số mệnh, không phải sự sắp xếp của các tinh tú vào thời điểm thụ thai hay sinh ra, mà là loạt chuỗi các nguyên nhân tạo nên tất cả những gì xảy ra trong vũ trụ, tôi sẽ không dừng lại ở việc tranh cãi với họ dù chỉ một lời, vì về cơ bản, họ gán chuỗi nguyên nhân này cho ý muốn và quyền lực tối thượng của một nguyên tắc tối cao chính là Thiên Chúa, Đấng mà thật tốt và đúng khi tin rằng Ngài biết trước và sắp đặt mọi thứ, là nguyên lý của mọi sức mạnh mà không phải là nguyên lý của mọi ý muốn. Vì thế, chính ý muốn này của Thiên Chúa, Đấng mà sức mạnh không thể cưỡng lại của Ngài được bùng nổ khắp nơi, mà họ gọi là số mệnh”.
Định mệnh thì phải chịu, sự quan phòng thì được chọn
Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo nói rõ (xem các số 302-306): “Sự quan phòng của Thiên Chúa, đó là sự sắp đặt qua đó Thiên Chúa dẫn dắt các thụ tạo của Ngài hướng tới sự hoàn hảo tối hậu mà Ngài đã kêu gọi chúng đạt tới. Thiên Chúa là tác giả tối cao của kế hoạch của Ngài. Nhưng, để thực hiện nó, Ngài cũng sử dụng sự hợp tác của các thụ tạo của Ngài. Đồng thời, Ngài ban cho họ phẩm giá để chúng hoạt động, để chúng nên nguyên nhân cho nhau”, Vì thế, chính trong tinh thần tự do nhưng cũng trong sự phó thác cho Thiên Chúa mà con người xây dựng tương lai của mình với Chúa ở bên cạnh: “Trong khi tôn trọng sự tự do của con người, Thiên Chúa ban cho con người và yêu cầu họ cộng tác bằng hành động, bằng lời cầu nguyện cũng như bằng đau khổ của mình, bằng cách khơi dậy nơi con người “ý muốn và hành động theo kế hoạch nhân từ của Ngài” (Pl 2, 13)” (xem các số 307-308).
Như thế, cuộc sống của chúng ta không được viết trước như từ “số mệnh” giả định, nhưng là lời mời gọi sống mãi mãi trong Thiên Chúa, trong sự tự do hoàn toàn.
—————————————–
Tý Linh chuyển ngữ
(nguồn : Anna Ashkova, Aleteia)
