Từ ngày được chọn trở thành vị mục tử tối cao của Giáo Hội, một trong những vấn đề mà Đức Thánh Cha quan tâm nhất chính là phẩm giá của người lao động. Thật vậy, với trái tim của một người mục tử nhân lành, Đức Thánh Cha Phanxicô đã dành một sự quan tâm đặc biệt cho những người nghèo, những người bị gạt ra bên lề xã hội, và đặc biệt là những người trẻ không có việc làm.
Qua các bài giảng, bài nói chuyện và phỏng vấn, ĐTC Phanxicô đã nhiều lần đề cập đến vấn đề thất nghiệp và chỉ ra rằng nạn thất nghiệp cao nơi người trẻ chính là một trong hai vấn đề nổi bật nhất mà thế giới đang phải đối diện. Trên chuyến bay tới Đại Hội Giới Trẻ tại Brazil, Đức Thánh Cha đã nói với các nhà báo: “Chúng ta đang đối diện với rủi ro có một thế hệ không có việc làm. Phẩm giá của con người đến từ công việc.” Dường như ngài đang nhấn mạnh đến điều mà Đức Thánh Cha Gioan Phao-lô II đã chỉ ra trong Giáo Huấn xã hội, công việc phù hợp với phẩm giá không chỉ là một công việc được trả thù lao cân xứng cho việc ăn ở, trợ giúp y tế,… nhưng còn hệ tại ở một loại công bình như là một sự tham dự. Thông qua lao động, chúng ta tham dự vào xã hội và có một tiếng nói tích cực. Do vậy, việc trợ cấp cho những người không thể tìm thấy một công việc hay không thể làm việc vì những lý do thể lý thì cũng không phải là điều tốt nhất, điều này không thể thay thế cho phẩm giá vốn đến từ việc tham dự một cách tích cực vào công việc và xã hội.
Vào ngày 23 tháng 9, ĐTC Phanxicô đã lên đường đến tới Cagliari, Sardinia nơi ngài gặp gỡ một nhóm lao động thất nghiệp. Khi đối diện với những hoàn cảnh rất thương tâm, ĐTC đã không sử dụng bài giảng chuẩn bị trước, thay vào đó ngài đã chia sẻ với họ những gì ngài cảm nhận trong trái tim mình. “Với cuộc gặp này, tôi muốn diễn tả sự gần gũi với anh chị em, đặc biệt là những ai đang gặp đau khổ: với những bạn trẻ không có việc làm, những người đang phải nhận trợ cấp thất nghiệp,… Tôi hiểu rõ hoàn cảnh của anh chị em! Tuy nhiên, tôi muốn nói với anh chị em: Hãy can đảm lên!” Đức Thánh Cha không chỉ chia sẻ với mọi người, ngài còn chú ý lắng nghe mọi người thuật lại những hoàn cảnh thương tâm vì không có việc làm. Cùng với việc cảm thông và khích lệ các bạn trẻ đang đối diện với cuộc sống đầy khó khăn, ĐTC cũng lên án hệ thống kinh tế chỉ quan tâm đến lợi nhuận: ngài nói: Không có việc làm là một sự đau khổ, “hãy tha lỗi cho tôi khi tôi phải nói sự thật này – tôi cảm thấy rằng anh chị em đang bị tước đi phẩm giá của mình! Nơi đâu không có công việc, nơi đó không có phẩm giá! Và vấn đề này thì không chỉ có ở Sardinia, …không chỉ là vấn đề ở Italia, ở Châu Âu, nó là kết quả của một quyết định mang tính toàn cầu, của một hệ thống kinh tế, một hệ thống kinh tế tập trung vào một ngẫu tượng được gọi là “tiền tài”.” Cuối buổi gặp, Đức Thánh Cha cầu nguyện rằng: “Xin Chúa trao cho chúng con công việc, xin dạy chúng con chiến đấu cho công việc” – qua lời cầu nguyện này, dường như Đức Thánh Cha đang muốn chia sẻ nỗi thống khổ của những người không có việc làm, và ngài muốn cùng họ tìm kiếm việc làm. Mọi người được mời gọi chiến đấu vì điều đó!
Trong bài phỏng vấn nổi tiếng ngày 1 tháng 10 với nhà báo vô thần Eugenio Scalfari, ĐTC đã cho rằng hai sự dữ lớn nhất trong xã hội cần phải được khuyến cáo chính là sự cô đơn của người già và sự thất nghiệp nơi người trẻ. Ngài nói: “Người trẻ cần việc làm … và vấn đề là họ không thể tìm được việc nữa. Họ bị đè bẹp bởi hiện tại. Bạn có thể sống dưới sức ép của hiện tại không? Bạn có thể tiếp tục sống điều này không?”
Đối với Đức Thánh Cha Phanxicô, lao động không chỉ là một phương tiện để kiếm sống, mà còn là một điều kiện cần thiết cho phẩm giá con người. Trong lễ thánh Giuse Thợ, diễn giải về chủ đề phẩm giá lao động, ĐTC nói: “Chúng ta không nhận được phẩm giá từ quyền lực, tiền bạc hay văn hóa. Chúng ta nhận được phẩm giá từ lao động.” Ngài lưu ý: “Lao động chính là nền tảng cho phẩm giá con người. Có thể nói, lao động “xức dầu” cho phẩm giá, đổ đầy phẩm giá, làm cho con người trở nên giống Thiên Chúa Đấng vẫn luôn làm việc và hằng làm việc, Ngài là Đấng luôn hành động.” Điều này tương tự với Linh Thao của Thánh Inhaxiô. Trong Linh Thao, trong bài Chiêm Niệm Để Đạt Được Tình Yêu, Thánh Inhaxiô mời gọi chúng ta chiêm ngắm một vị Thiên Chúa hằng lao tác trong mọi sự. Ngài kết thúc bài giảng với đề nghị: “Tôi khẩn khoản kêu gọi rằng phẩm giá và sự an toàn của người lao động luôn cần được bảo vệ”.
Gần đây trong cuộc gặp với Tổng Giám Đốc Tổ Chức Lao Động Quốc Tế, Guy Ryder, trong một cuộc hội kiến cá nhân, theo Ryder, hai người “đã thảo luận nhiều vấn đề mà tôi nghĩ rằng Giáo hội có cùng mối bận tâm như ILO. Chúng ta rất quan tâm đến việc thăng tiến việc làm trên thế giới và Đức Thánh Cha nói về phẩm giá của lao động, tầm quan trọng mà Giáo hội và chính bản thân ĐTC gắn cho phẩm giá của lao động và những thách đố phải đối diện trong thế giới hôm nay. Và chúng tôi đã nói một cách cụ thể về nỗi thống khổ của những người yếu đuối nhất trên thế giới. Cụ thể, ngài nói về mối bận tâm của mình dành cho những người di cư bất hợp pháp và những người di dân.” Một trong hai vấn đề nhức nhối nhất chính là sự gia tăng tình trạng bất công trong thu nhập trên toàn thế giới và tình trạng lương thấp.
Trong lời khuyến dụ dành cho các nhóm lao động ở Ý vào ngày 22 tháng 9, ĐTC nối kết nền sinh thái học nhân bản với môi trường: “Lao động phải được nối kết với việc bảo tồn công trình sáng tạo, vì thế đây chính là trách nhiệm để đảm bảo an toàn cho các thế hệ tương lai. Công trình sáng tạo không phải là một điều tốt để bị khai thác nhưng là một quà tặng cần được chăm sóc… Hãy quan tâm đến công trình sáng tạo và hãy chăm sóc con người thông qua các công việc đúng với phẩm giá là một nhiệm vụ chung. Sinh thái học cũng chính là sinh thái học về con người.”
Nói tóm lại, với trái tim của một người mục tử, Đức Thánh Cha Phanxicô đã cảm nhận được nỗi đau khổ của những người không có việc làm hay phải làm việc trong điều kiện hết sức khó khăn. Hồi còn là Giám Mục và Hồng Y ở Argentina, ĐTC đã đi vào đời sống của những công nhân bình thường tại quê hương mình; với tư cách là Đức Thánh Cha, ngài đã dâng lễ cho nhiều nhân viên tại Vatican và đã nhiều lần bất ngờ thăm viếng họ. Đối diện với biết bao nhiêu thách đố của thời đại, điều đáng sợ nhất là chúng ta đánh mất đi niềm hy vọng của mình. Do đó, Đức Thánh Cha đã khích lệ chúng ta rằng: “Đừng bao giờ đánh mất niềm hy vọng.” Chúng ta hãy gìn giữ niềm hy vọng của chúng ta.
“Lạy Chúa xin nhìn đến chúng con, … nhìn đến gia đình chúng con. Lạy Chúa, chúng con không có công việc. Các thứ ngẫu tượng đã cướp đi phẩm giá của chúng con. Các hệ thống bất công muốn cướp đi niềm hy vọng của chúng con. Lạy Chúa, xin đừng từ bỏ chúng con… Lạy Chúa Giê-su, Ngài chưa bao giờ thất nghiệp, xin trao cho chúng con một công việc và xin dạy chúng con biết chiến đấu cho công việc, xin Chúa chúc lành cho tất cả chúng con.”
(Lời cầu nguyện của Đức Thánh Cha tại Cagliari, Sardinia)
Nguyễn Minh Triệu sj
