Trong ba ngày tông du đến Budapest, 28-30/4/2023, Đức Phanxicô, giống như thủ tường Viktor Orban, đã lên án mọi « não trạng hiếu chiến », trong sự phê phán kín đáo về việc phương Tây phân phối vũ khí cho Ucraina. Đồng thời, ngài mạnh mẽ phê bình chính sách di dân của Hungary.
Trong ba ngày này, chuyến tông du lần thứ 41 của Đức Thánh Cha Phanxicô bên ngoài nước Ý được đánh dấu bởi sự gần gũi với cuộc xung đột đang diễn ra ở Ucraina, gần biên giới với Hungary. Từ hơn một năm qua, ngài đã không ngừng kêu gọi im tiếng súng, kêu gọi không mệt mỏi lệnh ngừng bắn và mở ra đàm phán hòa bình, và giờ đây cũng ý chí đó đã thúc đẩy ngài ở Budapest.
Cuộc gặp gỡ với Trưởng giáo chủ Hilarion
Ngay khi đến thủ đô Hungary, ngày 28/4, Đức Phanxicô đã lên án một chính sách thụt lùi hướng đến « một thứ chủ nghĩa ấu trĩ hiếu chiến » hơn là lên án « nỗi kinh hoàng của chiến tranh ». Ngài chất vấn : « Nghĩ đến Ucraina, tôi đặt câu hỏi : đâu là những nỗ lực sáng tạo vì hòa bình ? ». Một cách thức phê bình khối tây Phương, mà ngài thường phê bình việc nuôi dưỡng chiến tranh khi gởi vũ khí cho Ucraina. Một lập trường được chia sẻ với thủ tưởng Hungary, vị lãnh đạo duy nhất của châu Âu chọn lựa lập trường này.
Đức Thánh Cha nhấn mạnh, châu Âu không được cổ võ « một thứ chủ nghĩa siêu quốc gia trừu tượng », nhưng đúng hơn phải nỗ lực « hiệp nhất những người ở xa, đón tiếp các dân tộc ở giữa nó và không để ai trở thành kẻ thù mãi mãi ». Trong sự ám chỉ rõ ràng đến Nga, mà Đức Thánh Cha không trích dẫn trong bài phát biểu của mình, ngài dường như đại ý muốn khẳng định rằng giờ đây cần phải nghĩ đến việc hòa giải với quốc gia xâm lược Ucraina.
Ngài cũng tận dụng chuyến tông du của mình để gặp gỡ, vào ngày 29/4/2023, Trưởng giáo chủ Hilarion của Budapest, người mà cho đến tháng 6/2022 là « bộ trưởng ngoại giao » của Thượng phụ Kirill của Nga. Cuộc gặp gỡ chừng 20 phút này không nằm trong chương trình chính thức cũng được Vatican thông báo.
Đức Thánh Cha Phanxicô trong sự cân bằng
Đức Phanxicô, một người thường xuyên phê bình việc buôn bán vũ khí, còn nhấn mạnh thêm những phản đối này từ đầu cuộc chiến tranh ở Ucraina. Ngài tỏ ra đồng ý với Viktor Orban, trò chuyện với ông chừng 20 phút sau khi bắt tay khá lâu với ông từ những giờ đầu tiên của chuyến đi.
Nhưng sự gần gũi này được thể hiện với ông Orban không thể tóm tắt ba ngày ở Hungary của ngài. Vì xuyên suốt chuyến đi này, Đức Phanxicô luôn giữ cân bằng giữa hai chủ đề : chiến tranh và di dân. Một chủ đề mà Đức Thánh Cha và thủ tưởng Hungary thể hiện sự đồng quan điểm, và chủ đề kia thì bất đồng.
Ý thức về việc công cụ hóa không thể tránh khỏi trong bất kỳ chuyến tông du nào như thế này, và trong đó ngài đảm nhận những rủi ro khi đến Hungary cũng như Bahrrein và Cuba, ngài đã nói chuyện với thị trưởng của Budapest, một nhân vật đối lập với ông Orban. Chiều thứ Bảy 29/4, ngài đã tiếp kiến ông Gergely Karacsony ở Tòa Sứ Thần, trong cuộc gặp gỡ riêng tư vốn không có trong chương trình chính thức, nhưng Vatican đã vội vàng cho biết có cuộc gặp gỡ này.
Và trong suốt chuyến tông du, các chi tiết của việc tổ chức đã nhắc nhớ sự gay gắt của chính quyền Hungary. Đó là trường hợp xảy ra ở nhà thờ thánh Êlisabeth, vào sáng thứ Bảy, khi ngài được mời nói chuyện với người tỵ nạn trong một tòa nhà chỉ chứa rất ít người.
« Thật buồn và đau đớn khi thấy những cánh cửa đóng kín »
Đó cũng là trường hợp khi các nhà báo bị ngăn cản, trong một thời gian, không cho tiếp cận các tín hữu đang tham dự thánh lễ sáng Chúa Nhật. Người ta đã được nghe trả lời : « Các bạn đang lẫn lộ tự do báo chí với tình trạng mất trật tự, hỗn loạn ».
Đức Thánh Cha Phanxicô đã lên tiếng về người di cư từ ngày đầu tiên của chuyến tông du, mà tuy nhiên không tránh khỏi những cáo buộc về việc công cụ hóa bởi chính quyền, như các trang nhất của các tờ báo thân chính phủ cho thấy trong suốt chuyến đi. Hoặc bức ảnh này, được thủ tướng Orban đăng trên mạng xã hội, trên đó có hình ảnh Đức Thánh Cha và ông Orban được bao quanh bởi gia đình của ông, với chú thích : « Gia đình, đây là gia đình ». Một sự khiêu khích giả định, và bị tố giác bởi phe đối lập, vì khẩu hiệu này thường được sử dụng bởi các hiệp hội LGBT.
Trước mặt các vị lãnh đạo Hungary, Đức Phanxicô đã nại đến vị vua đầu tiên của nước này, thánh Têphanô Hungary, để phê bình chính sách di dân gay gắt nhất của Liên hiệp châu Âu. « Đó là lý do tại sao tôi khuyên bạn sẵn lòng đón tiếp những người ngoại kiều và đối xử họ một cách tôn trọng, để họ thích ở lại nhà bạn hơn là ở nơi khác. » Những lời này được viết hơn một nghìn năm trước bởi vị vua đầu tiên của Hungary, là thánh Têphanô, cho con trai của mình, dường như được nói trực tiếp với thủ tưởng Orban, người mà trước đó Đức Thánh Cha đã nói chuyện riêng trong khoảng 20 phút.
Những phê bình của ngài thậm chí còn gay gắt hơn vào ngày Chúa Nhật 30/4, trước 50000 tín hữu tụ tập ở quảng trường Kossuth Lajos. Đức Phanxicô đã nhấn mạnh, Chúa Giêsu « thúc đẩy chúng ta đi gặp gỡ anh em của chúng ta ». Ngài khuyến khích những người lắng nghe mình hãy trở thành « một cánh cửa rộng mở như Chúa Giêsu ».
« Thật buồn và đau đớn khi thấy những cánh cửa đóng kín của sự ích kỷ của chúng ta đối với những người đang bước đi bên cạnh chúng ta ; những cánh cửa đóng kín của chủ nghĩa cá nhân của chúng ta trong một xã hội có nguy cơ teo tóp lại trong sự cô độc ; những cánh cửa đóng kín của sự thờ ơ của chúng ta đối với những người đang sống trong đau khổ và nghèo đói ; những cánh cửa đóng kín đối với những người ngoại kiều, khác biệt, di dân, nghèo khổ. Và ngay cả những cánh cửa đóng kín của các cộng đồng Giáo hội của chúng ta : đóng kín giữa chúng ta, đóng kín với thế giới, đóng kín với những người « không theo quy tắc ». Những lời rất rõ ràng của ngài trong bài giảng thánh lễ, và là một câu trả lời cho những ai cáo buộc ngài đã coi thông điệp của ngài về người di cư như đã bỏ đi.
Tý Linh
(theo Loup Besmond de Senneville, nhật báo La Croix)
