CÁC Ná»® PHÓ TẾ TRONG NHá»®NG THẾ KỶ ĐẦU TIÊN CỦA GIÁO HỘI LÀ AI?

Vấn đề về nữ phó tế thường xuyên được Ä‘Æ°a ra trong các cuá»™c thảo luận trong Giáo há»™i Công giáo. Trong những thế ká»· đầu tiên của Giáo há»™i Ä‘ã thá»±c sá»± có những “nữ phó tế”. NhÆ°ng chính xác Ä‘âu là vai trò của họ ?

Đức Giám mục Medard của Noyon (456-545) phong chức nữ phó tế cho Radegonde, vào thế ká»· VI.

Phó tế nữ? Câu hỏi này được đặt ra thường xuyên trong Giáo há»™i Công giáo, đến mức Đức Thánh Cha Phanxicô Ä‘ã triệu tập hai ủy ban nghiên cứu về chủ đề này vào năm 2016 và 2020. Đặc biệt, là biện pháp được Công nghị Đức yêu cầu, và là suy tÆ° Ä‘ang được tiến hành tại Thượng há»™i đồng thế giá»›i về tÆ°Æ¡ng lai của trong Giáo há»™i, việc phong chức phó tế nữ Ä‘ã làm dấy lên những cuá»™c tranh luận về lịch sá»­ và thần học. “Lúc đầu Ä‘ã có các nữ phó tế. NhÆ°ng Ä‘ó có phải là má»™t cuá»™c truyền chức thuá»™c bí tích hay không? “. Trên chuyến bay Ä‘Æ°a ngài từ Bắc Macedonia trở về Rôma vào năm 2019, Đức Thánh Cha Phanxicô Ä‘ã tóm tắt bằng vài lời má»™t suy tÆ° Ä‘ang diá»…n ra trong Giáo há»™i Công giáo, đặc biệt kể từ khi Công đồng Vatican II tái triển khai chức phó tế vÄ©nh viá»…n cho nam giá»›i.

Trong những thế ká»· đầu tiên của ká»· nguyên Kitô giáo, quả thá»±c có thừa tác vụ nữ phó tế vốn Ä‘ã phát triển không đồng đều ở má»™t số vùng. Vào giữa thế ká»· thứ III, thuật ngữ “nữ phó tế” xuất hiện rõ ràng trong má»™t tài liệu Giáo há»™i ở phÆ°Æ¡ng Đông – không có dấu vết nào về nó ở phÆ°Æ¡ng Tây. TrÆ°á»›c Ä‘ó, thuật ngữ Hy Lạp “diakonos”, có nghÄ©a là “người phục vụ”, có thể Ä‘ã được sá»­ dụng trong má»™t số tác phẩm về phụ nữ, nhÆ°ng theo nghÄ©a tổng quát.

Khoảng năm 240 sau Công nguyên, sách Giáo lý các Tông đồ xuất hiện, má»™t tuyển tập phụng vụ-giáo luật chắc chắn không có tính chất chính thức, nhÆ°ng cho chúng ta biết về cÆ¡ cấu của má»™t cá»™ng đồng Kitô hữu thời Ä‘ó. NhÆ° được mô tả trong má»™t nghiên cứu rá»™ng lá»›n về chức phó tế do Ủy ban Thần học Quốc tế (CTI) thá»±c hiện, giám mục lúc Ä‘ó đứng đầu má»™t cá»™ng đồng nhỏ mà ngài đặc biệt chỉ đạo vá»›i sá»± giúp đỡ của các phó tế nam và “phó tế nữ”. Trong sách Giáo lý các Tông đồ, các phó tế nữ được yêu cầu đối vá»›i “việc phục vụ của phụ nữ” trong khi các phó tế nam lo “nhiều việc cần thiết”.

Nếu nữ phó tế không bao giờ ban bí tích rá»­a tá»™i, thì chính họ là người xức dầu cho thân thể phụ nữ, má»™t thá»±c hành ngày nay Ä‘ã biến mất trong các lá»… rá»­a tá»™i. CTI khai triển các sứ mạng khác: “Nữ phó tế phải hÆ°á»›ng dẫn các nữ tân tòng, thăm viếng các nữ tín hữu và đặc biệt là người bệnh tại nhà họ.”

Một vấn đề e thẹn?

Vào năm 2016, Đức Thánh Cha Phanxicô Ä‘ã vắn tắt đề cập đến vai trò được cho là của các nữ phó tế bằng cách kể lại má»™t giai thoại cho các nữ lãnh đạo của các cá»™ng Ä‘oàn tu trì. Ngài kể vá»›i họ rằng má»™t ngày nọ ngài Ä‘ã gặp má»™t nhà thần học người Syria “rất giỏi”, người Ä‘ã giải thích cho ngài rằng, “vì phép lịch sá»±”, chính má»™t người phụ nữ nên tiếp xúc vá»›i người nữ Ä‘ã được rá»­a tá»™i, chứ không phải má»™t người nam. Vào thời Ä‘ó, lá»… rá»­a tá»™i được thá»±c hiện bằng cách dìm mình xuống nÆ°á»›c. Và cần phải bảo vệ cái nhìn của hàng giáo sÄ© nam khỏi sá»± sâu kín của phụ nữ.

Đức Phanxicô cÅ©ng nhá»› lại má»™t “Ä‘iều lạ lùng” mà thần học gia người Syria Ä‘ã nói vá»›i ngài: “Khi có má»™t bản án hôn nhân vì người chồng Ä‘ánh vợ và cô ấy Ä‘ã đến khiếu nại vá»›i giám mục, thì các nữ phó tế có trách nhiệm quan sát những vết bầm tím để lại trên thân thể của người phụ nữ do bị chồng Ä‘ánh và báo cho giám mục”. Ở Ä‘ây má»™t lần nữa, có lẽ sá»± e thẹn Ä‘òi hỏi phải sá»­ dụng má»™t nữ phó tế.

Các phụ nữ thành viên của hàng giáo sÄ©

Vào hậu bán thế ká»· thứ IV, má»™t nguồn thông tin quan trọng khác xuất hiện liên quan đến chức phó tế nữ. Được viết vào khoảng năm 380 ở Syria, các Tông hiến Ä‘Æ°a ra má»™t nghi thức dành cho các nữ phó tế. Người ta có thể đọc thấy : “Ôi giám mục, ngài sẽ đặt tay trên họ, trÆ°á»›c sá»± chứng kiến ​​của hàng linh mục, hàng phó tế nam và nữ phó tế nữ […]”.

Trong tài liệu này, việc đặt tay được dá»± tính đối vá»›i các giám mục, linh mục, phó tế nam cÅ©ng nhÆ° đối vá»›i các phó tế nữ, “phụ phó tế” và “các thầy đọc sách”. Tất cả đều là thành phần của “hàng giáo sÄ©”. CTI giải thích: “Khái niệm kleros Ä‘ược mở rá»™ng cho tất cả những người thá»±c hiện má»™t thừa tác vụ phụng vụ, những người nhận được sinh kế từ Giáo há»™i và những người được hưởng lợi từ các đặc quyền dân sá»± mà luật pháp hoàng gia ban cho các giáo sÄ©, đến ná»—i các nữ phó tế là má»™t phần của hàng giáo sÄ©” .

Các Tông hiến còn quy định thêm rằng nữ phó tế “không ban phép lành và không làm bất cứ Ä‘iều gì mà các linh mục và phó tế nam làm, nhÆ°ng họ canh cá»­a và há»— trợ các linh mục trong lá»… rá»­a tá»™i cho phụ nữ, vì sá»± Ä‘oan trang”.

Vào thời Ä‘iểm phổ biến những dòng này ở Syria, có má»™t Olympe thành Constantinople (+ khoảng 410) nào Ä‘ó. Người môn đệ này của Thánh Gioan Kim Khẩu chắc chắn là nữ phó tế nổi tiếng nhất hiện nay. Sách Tá»­ đạo Rôma mô tả: “Vẫn còn trẻ khi mất chồng, bà Ä‘ã dành phần đời còn lại của mình ở Constantinople cùng vá»›i những người phụ nữ thánh hiến cho Thiên Chúa, đến giúp đỡ người nghèo và hoàn toàn trung thành vá»›i Thánh Gioan Kim Khẩu, ngay cả khi ngài bị lÆ°u Ä‘ày”.

Về Constantinople, chúng ta biết rằng vào thế ká»· thứ VI, Hoàng đế Justinien Ä‘ã giá»›i hạn số giáo sÄ© của VÆ°Æ¡ng cung thánh đường Sainte – Sophie ở tổng số 425 thành viên, trong Ä‘ó có 40 nữ phó tế. Phyllis Zagano và Cha Bernard Pottier giải thích trong má»™t bài báo về chủ đề này : “Tuổi của những nữ phó tế này là 40 tuổi. Sá»± tiết dục của các giáo sÄ© trưởng thành được áp đặt cho họ: họ sẽ là trinh nữ hoặc góa phụ chỉ má»™t đời chồng”.

Từ sự phục vụ đến đời sống đan viện?

Qua các thế ká»·, chức năng nữ phó tế sẽ biến mất. Việc xức dầu cho toàn thân thể theo nghi thức rá»­a tá»™i dần dần bị bỏ. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy, việc rá»­a tá»™i cho trẻ em Ä‘ang dần trở nên phổ biến hÆ¡n. Sá»± hữu ích của má»™t phục vụ đặc thù dành cho phụ nữ Ä‘ã bị mất Ä‘i.

Ngoài ra còn có việc chuyển các nữ phó tế sang đời sống Ä‘an viện. CTI lÆ°u ý rằng, ngay từ thế ká»· thứ IV, “lối sống của các nữ phó tế Ä‘ã tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° lối sống của các nữ Ä‘an sÄ©”. CTI cho biết thêm, ở phÆ°Æ¡ng Tây, “cho đến thế ká»· XIII, các nữ Ä‘an viện trưởng Ä‘ôi khi được gọi là nữ phó tế. NhÆ°ng Ä‘ây là má»™t chức danh không tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i má»™t thừa tác vụ.

Trong vùng này của Kitô giá»›i, Giáo há»™i trÆ°á»›c Ä‘ó Ä‘ã bác bỏ bất kỳ hình thức chức phó tế nữ nào. Vì vậy, “các công đồng Orange (441), Epaone (517) và Orléans (533) đều Ä‘i theo hÆ°á»›ng xóa bỏ chức nữ phó tế,” nhà sá»­ học về các tổ chức và đời sống tu trì, Philippe Annaert, lÆ°u ý.

Má»™t cuá»™c truyền chức thuá»™c bí tích hay không?

Ngày nay, có hai cách tiếp cận đối lập nhau liên quan đến bản chất của việc truyền chức cho những phụ nữ này trong các thế ká»· đầu tiên. Lối tiếp cận đầu tiên cho rằng các nữ phó tế được phong chức bằng việc đặt tay và nghi thức này thá»±c sá»± có chiều kích bí tích. Lối tiếp cận thứ hai thì ngược lại, cho rằng chức phó tế nữ không bao giờ có thể tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i chức phó tế nam, rằng Ä‘ó không phải là má»™t bí tích, nhÆ°ng là má»™t loại thừa tác vụ được thiết lập – nhÆ° các thừa tác vụ giáo lý viên hoặc đọc sách ngày nay, vốn được mở ra cho giáo dân.

Đằng sau cuá»™c tranh luận này về bản chất của việc truyền chức phó tế nữ trong thời kỳ đầu của Kitô giáo là câu hỏi liệu má»™t thừa tác vụ nhÆ° vậy có thể quay trở lại vá»›i Giáo há»™i Công giáo ngày nay hay không.

Đối vá»›i câu hỏi cÆ¡ bản này, CTI muốn mang lại hai yếu tố để phân định. Đầu tiên, nó cho rằng không thể Ä‘ánh đồng nữ phó tế vá»›i các nam phó tế của những thế ká»· đầu tiên của Giáo há»™i. NhÆ°ng CTI Ä‘ã không Ä‘óng cá»­a đối vá»›i Giáo há»™i khi tiến tá»›i chức phó tế nữ má»™t ngày nào Ä‘ó, để cho quyền Ä‘iều hành của Giáo há»™i tuyên bố má»™t cách có thẩm quyền về vấn đề này.

Vá»›i Vatican II và sá»± Ä‘óng góp của các giáo hoàng liên tiếp nhau, đặc biệt là Đức Gioan Phaolô II và Đức BênêÄ‘íctô XVI, Ä‘ã có sá»± phân biệt thần học giữa các thừa tác vụ của các giám mục và linh mục, những người hành Ä‘á»™ng “nhân danh Chúa Kitô là đầu” và chỉ có thể là nam giá»›i, vá»›i các phó tế nam không có thừa tác vụ linh mục. Trong kết luận của mình, CTI nhắc lại rõ ràng sá»± phân biệt này. Đối vá»›i má»™t số người, Ä‘iều này để ngỏ má»™t suy tÆ° về cÆ¡ há»™i có chức phó tế cho nữ.

Là má»™t chủ đề thần học-lịch sá»­ phức tạp, chức phó tế nữ là đối tượng của má»™t sá»± quan tâm đặc biệt của Thượng há»™i đồng về TÆ°Æ¡ng lai của Giáo há»™i, do Đức Thánh Cha Phanxicô phát Ä‘á»™ng vào năm 2021 và sẽ kết thúc vào tháng 10/2024. Trong khóa họp đầu tiên của Thượng Há»™i đồng ở Rôma, vấn đề chức phó tế nữ là má»™t trong những vấn đề được các nghị phụ và nghị mẫu tranh luận nhiều nhất.

————————————

Tý Linh chuyển ngữ

(theo Aleteia)