WHÄ (13/9/2024) - Nhân dịp các Äại Chủng viện, các Há»c viện và trÆ°á»ng há»c khai giảng năm há»c má»›i 2024-2025 và gần Ä‘ây Äức Giáo hoàng Phanxicô gá»i tá»›i toàn thể Dân Chúa, cách riêng cho các nôi Ä‘ào tạo, lá thÆ° vá» Vai trò của văn chÆ°Æ¡ng trong việc Ä‘ào tạo (17/7/2024)[1], trong Ä‘ó, ngài nói đến những lợi ích của việc Ä‘á»c sách và tầm quan trá»ng của văn chÆ°Æ¡ng trong Ä‘ào tạo linh mục. Vá»›i sá»± gợi ý của lá thÆ° này, tôi xin nói đến việc cổ võ văn hoá Ä‘á»c sách trong bối cảnh hiện nay.
Äá»c sách và những lợi ích Thá»±c trạng vá» việc Ä‘á»c sách Lý do phải rèn luyện thói quen Ä‘á»c sách |
Äá»c sách và những lợi ích
Sách là nÆ¡i chứa Ä‘á»±ng kho tàng tri thức của nhân loại. Theo nghÄ©a hẹp, sách là má»™t loạt văn bản hoặc hình ảnh viết tay hoặc in, được dán lại vá»›i nhau. Theo nghÄ©a rá»™ng, sách được chuyển đổi thành văn bản, hình ảnh nhá» kỹ thuáºt số, có thể Ä‘á»c được trên màn hình của máy tính hay các thiết bị Ä‘iện tá», gá»i là sách Ä‘iện tá» (electronic book hay e-book).
Äá»c sách là má»™t cách há»c dá»… dàng nhất, Ä‘Æ¡n giản nhất, nhÆ°ng lại hữu ích nhất. Äá»c sách mang lại những lợi ích nhÆ°:
- Äá»c sách giúp ta biết mình, hoàn thiện nhân cách, phát triển bản thân: “Khi Ä‘á»c sách, chúng ta được nên phong phú bởi những gì chúng ta nháºn được từ tác giả, và Ä‘iá»u này cho phép chúng ta lá»›n lên ở bên trong… đổi má»›i và mở rá»™ng thế giá»›i quan của chúng ta”[2];
- Äá»c sách giúp ta trau dồi và làm giàu kiến thức. Sách là kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại được truyá»n lại qua thá»i gian. Äá»c sách giúp ta hiểu biết và nhá» Ä‘ó xá» lý những tình huống khác nhau xuất hiện trong cuá»™c sống;
- Äá»c sách kích thích trí não, trí tưởng tượng và tính sáng tạo, tăng cÆ°á»ng khả năng tuy duy logic, phân tích, phản biện của ta, ngăn ngừa chứng mất trí, lão hoá và chết sá»›m;
- Äá»c sách nâng cao khả năng táºp trung của não, ngÆ°á»i hay Ä‘á»c sách sẽ có khả năng táºp trung tốt hÆ¡n cho từng công việc;
- Äá»c sách củng cố vốn từ vá»±ng và phong cách viết cÅ©ng nhÆ° nói, không chỉ vá» số lượng mà còn vá» chất lượng, tức là giúp phát triển khả năng sá» dụng từ ngữ tinh tế, sâu sắc, phong phú và Ä‘úng vá»›i từng hoàn cảnh[3]. Má»™t nhà truyá»n thông tốt trÆ°á»›c hết phải là má»™t ngÆ°á»i Ä‘á»c tốt.
- Äá»c sách còn giúp giảm mức Ä‘á»™ thoái hoá nháºn thức của trí não, làm dịu những căng thẳng lo âu, mang lại sá»± bình yên cho tâm hồn. Äức Giáo hoàng Phanxicô viết: “Trong những lúc mệt má»i, bá»±c bá»™i, chán chÆ°á»ng hay thất bại, khi chính việc cầu nguyện cÅ©ng không giúp chúng ta tìm được yên bình ná»™i tâm, thì má»™t cuốn sách tốt có thể giúp chúng ta vượt qua sóng gió ấy cho tá»›i khi tìm được bình an trong lòng”[4]. Thánh Ignatio Loyola là má»™t Ä‘iển hình cho Ä‘iá»u Ä‘ó khi ngài bị thÆ°Æ¡ng ở trong bệnh viện;
- Sâu xa hÆ¡n, Ä‘á»c sách, nhất là Ä‘á»c sách văn chÆ°Æ¡ng là lắng nghe tiếng nói của má»™t ngÆ°á»i, là bÆ°á»›c vào cuá»™c đối thoại vá»›i ngÆ°á»i khác, giúp ta nhạy cảm vá»›i mầu nhiệm của những ngÆ°á»i khác và dạy ta cách chạm vào trái tim của há»[5]. Nhá» nhìn qua Ä‘ôi mắt của ngÆ°á»i khác, ta “có được má»™t góc nhìn rá»™ng giúp mở rá»™ng nhân tính của chúng ta. Chúng ta phát triển má»™t sá»± thấu cảm đầy sáng tạo cho phép mình đồng cảm vá»›i cách mà ngÆ°á»i khác nhìn thấy, kinh nghiệm, và Ä‘áp ứng vá»›i thá»±c thế”[6]. Cùng vá»›i sá»± lắng nghe tiếng nói, kinh nghiệm và cảm xúc của ngÆ°á»i khác trong văn chÆ°Æ¡ng, ta có cÆ¡ há»™i để suy gẫm các kinh nghiệm của chính mình vá» những thá»±c tế ấy. Văn chÆ°Æ¡ng dạy chúng ta kiên nhẫn trong cố gắng hiểu ngÆ°á»i khác, khiêm tốn trong tiếp cáºn các tình huống phức tạp, hiá»n lành trong phán Ä‘oán vá» các cá nhân, và nhạy cảm vá»›i thân pháºn con ngÆ°á»i của chúng ta[7].
Tắt má»™t lá»i, Ä‘á»c sách văn há»c làm cho Ä‘á»i sống con ngÆ°á»i phong phú hÆ¡n: “Khi Ä‘á»c những tác phẩm văn há»c lá»›n, tôi trở thành cả ngàn ngÆ°á»i mà vẫn là chính mình. Giống nhÆ° bầu trá»i Ä‘êm trong thi ca Hy Lạp, tôi nhìn bằng muôn vàn cặp mắt nhÆ°ng vẫn là tôi. Ở Ä‘ây cÅ©ng nhÆ° trong thá» phượng, trong tình yêu, trong việc đạo đức, trong nháºn thức, tôi vượt lên trên bản thân, và không bao giá» là ‘tôi’ hÆ¡n thế”[8].
Thá»±c trạng vá» việc Ä‘á»c sách
Từ xÆ°a tá»›i nay, Ä‘á»c sách mang lại những giá trị tinh thần to lá»›n và thiết thá»±c nhÆ° thế. Tuy nhiên, vá»›i sá»± bùng nổ công nghệ thông tin và kỹ thuáºt số, văn hoá nghe, nhìn trở thành phổ biến; văn hoá Ä‘á»c xem ra ngày càng giảm sút ở trên thế giá»›i nói chung và ở Việt Nam nói riêng. Hình ảnh má»™t ngÆ°á»i chăm chú vào má»™t cuốn sách khi ở nhà, trên tàu hay trên xe, Ä‘ang bị thay thế bởi hình ảnh những ngÆ°á»i chăm chăm chú chú vào màn hình Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng, màn hình tivi. Hiếm khi ta thấy má»™t ngÆ°á»i cầm sách Ä‘á»c nhÆ°ng thÆ°á»ng thấy Ä‘a số ngÆ°á»i cầm Ä‘iện thoại, lÆ°á»›t mạng, xem facebook, nghe nhạc v.v… Văn hoá hình ảnh thay thế cho văn hoá chữ viết. Tệ hÆ¡n, văn hoá nháºu lấn át văn hóa Ä‘á»c; văn hoá Ä‘á»c Ä‘ang dần biến mất. Cuá»™c sống trở nên há»i hợt và ít giá trị Ä‘ích tháºt.
Những con số thống kê gần Ä‘ây không mấy tích cá»±c vá» ngÆ°á»i Việt liên quan đến việc Ä‘á»c sách: Theo Ä‘ó, tá»· lệ uống bia của ngÆ°á»i Việt là nhất thế giá»›i và tổng lượng bia tiêu thụ hàng năm lên tá»›i gần 3 tá»· USD (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 66.000 tá»· VNÄ). Trong khi Ä‘ó, tiá»n thu từ việc bán sách là 2000 tá»·/năm, tức là chỉ bằng 1/33 so vá»›i tiá»n uống bia. Má»—i ngÆ°á»i Việt hiện chỉ Ä‘á»c được 0.8 cuốn sách/năm, má»™t số lượng thấp nhất thế giá»›i. So vá»›i Malaysia, má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»c 20 cuốn/năm [9]. Hai hình ảnh tÆ°Æ¡ng phản mà ta thÆ°á»ng thấy: má»™t bên, quán nháºu thì tÆ°ng bừng náo nhiệt, dzô dzô 100%, má»™t bên, nhà sách lại Ä‘ìu hiu, vắng teo. Nên nhiá»u nhà giáo dục phải thốt lên rằng văn hoá Ä‘á»c của cá»™ng đồng phải chăng Ä‘ang chết!
Khi nói vá» Thá»±c trạng văn hóa Ä‘á»c hiện nay ở Việt Nam, tác giả Nguyá»…n Thị Hải Yến cho biết những khảo sát gần Ä‘ây khá chi tiết vá» việc Ä‘á»c sách:
“Theo má»™t khảo sát gần Ä‘ây, Việt Nam chỉ có 30% số ngÆ°á»i Ä‘á»c sách thÆ°á»ng xuyên, 26% không Ä‘á»c sách và 44% thỉnh thoảng Ä‘á»c sách. Äồng thá»i, thá»i gian dành cho Ä‘á»c sách của ngÆ°á»i Việt Nam khoảng má»™t giá», thuá»™c nhóm thấp nhất trên thế giá»›i. Còn theo số liệu khảo sát của Viện nghiên cứu Xã há»™i, Kinh tế và Môi trÆ°á»ng vá» việc sá» dụng thá»i gian rảnh để làm việc gì là chủ yếu, có đến 41,7% số bạn trẻ trả lá»i là lên mạng, 20% xem phim, 16,7% nghe nhạc và chỉ có 15% trả lá»i là Ä‘á»c sách. Và trong má»™t khảo sát đối vá»›i sinh viên TP.HCM, có 47,26% sinh viên nháºn thức được tầm quan trá»ng của sách, 26.37% nghÄ© rằng Ä‘á»c sách là cần thiết, 25,15 cho rằng việc Ä‘á»c sách là bình thÆ°á»ng, có hay không cÅ©ng được và 1,22% nghÄ© rằng việc Ä‘á»c sách là không cần thiết”[10].
Từ Ä‘ó, tác giả này cho rằng: “Văn hóa nghe, nhìn Ä‘ang có phần lấn át văn hóa Ä‘á»c của cá»™ng đồng nói chung và giá»›i trẻ nói riêng. Và còn má»™t thá»±c tế nguy hại không kém là việc Ä‘á»c sách của các bạn trẻ ngày nay hầu nhÆ° chỉ theo phong trào chứ không thá»±c chất, nếu có Ä‘á»c thì thÆ°á»ng chá»n những loại truyện ngôn tình, những loại sách Ä‘en.”[11]
Trang báo Ä‘iện tá» giaoduc.net đăng lại băn khoăn của Ths. TrÆ°Æ¡ng Khắc Trà vá»›i tá»±a Ä‘á»: “Nháºu nhiá»u, Ä‘á»c ít và sá»± lên ngôi của văn hoá rẻ tiá»n,” cho rằng: “Uống nhiá»u bia rượu, lÆ°á»i Ä‘á»c sách là má»™t trong những nguyên nhân quan trá»ng Ä‘Æ°a ngÆ°á»i Việt đến vá»›i văn hoá giải trí rẻ tiá»n… Äất nÆ°á»›c Ä‘ã tụt háºu nhiá»u mặt so vá»›i Lào, Campuchia, Myanmar, Ä‘ó là sá»± tháºt chứ không còn là nguy cÆ¡ nhÆ° những năm trÆ°á»›c Ä‘ây.”[12]
Hiện tượng ít Ä‘á»c sách cÅ©ng xuất hiện trong Há»™i thánh. Nhiá»u linh mục vì quá báºn rá»™n vá»›i công việc mục vụ, nên không còn thá»i gian để Ä‘á»c sách. Do ảnh hưởng xã há»™i và lối sống, không ít chủng sinh và nam nữ tu sÄ© hôm nay cÅ©ng không còn thói quen Ä‘á»c sách. Äối vá»›i giáo dân, việc Ä‘á»c sách lại càng ít thấy. Háºu quả là chất lượng Ä‘á»i sống và sứ vụ không cao.
Lý do phải rèn luyện thói quen Ä‘á»c sách
Việc Ä‘á»c sách mang lại những giá trị lá»›n lao, nên chúng ta được má»i gá»i cổ võ và lan toả văn hoá Ä‘á»c sách vì những lý do sau Ä‘ây:
TrÆ°á»›c hết, phần lá»›n kiến thức ta có là do Ä‘á»c sách. TrÆ°á»ng và thầy cô giáo chỉ cung cấp cho ta kiến thức cÆ¡ bản. Sách cung cấp cho ta nguồn kiến thức mênh mông gần nhÆ° là vô hạn. Äá»c sách là đứng trên vai ngÆ°á»i khổng lồ. NgÆ°á»i khổng lồ mất cả Ä‘á»i để viết nên má»™t cuốn sách hay, trong khi ta chỉ cần má»™t tuần để Ä‘á»c cuốn sách ấy. Váºy vì cá»› gì mà bạn không Ä‘á»c sách?
Trong bối cảnh hôm nay, chúng ta cần nhắc lại má»™t số Ä‘òi há»i của Há»™i thánh vá» Ä‘ào tạo tri thức nÆ¡i ứng sinh linh mục. Giáo Luáºt Ä‘iá»u 1029 quy định: “Giám mục chỉ tiến chức cho những ngÆ°á»i có… kiến thức đầy đủ.” Ratio má»›i của Bá»™ Giáo sÄ© quả quyết: “Mục Ä‘ích khi Ä‘ào tri thức là làm cho chủng sinh đạt được khả năng vững chắc vá» triết há»c và thần há»c, có trình Ä‘á»™ văn hóa tổng quát, để há» loan báo sứ Ä‘iệp Tin mừng cho ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i cách Ä‘áng tin cáºy và dá»… hiểu… Việc nghiên cứu triết há»c và thần há»c cách chuyên sâu và có hệ thống… Cần phải chăm lo để có được má»™t sá»± Ä‘ào tạo tri thức vững chắc, Ä‘úng đắn, và có trình Ä‘á»™ cao”[13] vá» con ngÆ°á»i, thế giá»›i và Thiên Chúa.
Theo tầm nhìn Ä‘ào tạo hiện đại, sá»± hiểu biết này phải có hai đặc tính, vừa chuyên môn (specialistic) và vừa xuyên môn (interdisciplinary): “Chuyên môn” có nghÄ©a là hiểu biết cách tinh tÆ°á»ng, có chiá»u sâu từng lãnh vá»±c, từng môn há»c, chứ không chỉ biết cách há»i hợt, sÆ¡ sài; “xuyên môn” có nghÄ©a là hiểu biết nhiá»u lãnh vá»±c khác nhau, nhÆ° triết há»c, nhân há»c, xã há»™i há»c, tâm lý há»c, lịch sá», thần há»c, kinh thánh, phụng vụ, tu đức, mục vụ, truyá»n giáo v.v… các lãnh vá»±c liên kết vá»›i nhau, bổ túc và soi sáng cho nhau làm thành má»™t toàn thể và toàn vẹn của sá»± hiểu biết vá» chân lý nÆ¡i ứng sinh. Äó là lý do mà trong há»c trình ở chủng viện và há»c viện, nhiá»u môn há»c được bố trí. Các há»c viên không há»c theo kiểu thích môn này thì há»c, môn kia không thích thì bá». Trái lại, môn nào cÅ©ng quan trá»ng cả theo tầm nhìn trên.
Trong lá thÆ° này, Äức Phanxicô cảnh báo má»™t nguy cÆ¡ trong môi trÆ°á»ng Ä‘ào tạo linh mục, ngÆ°á»i ta coi văn chÆ°Æ¡ng là không cần thiết nữa. Theo ngài, Ä‘ó là con Ä‘Æ°á»ng không mấy lành mạnh, nó làm nghèo nàn vá» tri thức và linh đạo của linh mục tÆ°Æ¡ng lai. Nên ngài kêu gá»i cần lÆ°u tâm Ä‘á»c sách văn chÆ°Æ¡ng, nhÆ° tiểu thuyết và thi ca[14].
Lý do cuối cùng, chúng ta phải rèn luyện thói quen Ä‘á»c sách nhÆ° là việc há»c táºp trÆ°á»ng kỳ và thÆ°á»ng huấn. Nếu không, chúng ta sẽ tụt háºu và lạc háºu. Má»™t mặt, vì kiến thức nhân loại thì luôn phát triển không ngừng. ÄÆ¡n cá», trí tuệ nhân tạo (AI) hiện nay Ä‘ã đạt tá»›i giai Ä‘oạn thứ sáu rồi, dá»± báo nó còn Ä‘i xa hÆ¡n nữa, tá»›i giai Ä‘oạn thứ mÆ°á»i, siêu trí tuệ, vượt xa trí tuệ và khả năng con ngÆ°á»i… Nên ta phải cáºp nháºt kiến thức liên lỉ, phải há»c nữa, há»c mãi. Mặt khác, khả năng trí tuệ và kiến thức của má»—i ngÆ°á»i luôn có nguy cÆ¡ suy giảm, mai má»™t nếu không tá»± há»c. Khoa tâm lý há»c cho thấy con ngÆ°á»i có khả năng quên và có nguy cÆ¡ quên. Khả năng quên là Ä‘iá»u tốt vì nhiá»u thứ cần phải quên. NhÆ°ng nguy cÆ¡ quên là Ä‘iá»u không tốt vì những kiến thức ta tích trữ sẽ biến mất. Theo các nhà nghiên cứu, má»™t sinh viên đại há»c ra trÆ°á»ng, nếu không Ä‘á»c sách và tiếp tục nghiên cứu, 4 năm sau, kiến thức của anh chỉ bằng kiến thức của má»™t há»c sinh cấp ba bình thÆ°á»ng. Má»™t tiến sÄ© ra trÆ°á»ng, sau 6 năm không tiếp tục nghiên cứu, kiến thức chuyên môn của anh trở vá» gần nhÆ° là zero. Thế nên, Ä‘á»c sách là cách thế tốt nhất để duy trì và phát triển sá»± hiểu biết của mình.
Äối vá»›i các giáo sÆ°, việc Ä‘á»c sách là má»™t Ä‘òi há»i liên lỉ để Ä‘áp ứng cho sứ vụ giảng dạy có chất lượng. NgÆ°á»i ta thống kê: để dạy tốt 1 giá» trong lá»›p, giáo sÆ° cần có 8 giá» nghiên cứu. Äể là thầy của ngÆ°á»i khác, anh phải có sá»± hiểu biết gấp ba trò (từ magister trong tiếng Latin diá»…n tả ý nghÄ©a Ä‘ó). Äể dạy tốt, anh phải hiểu biết đủ rá»™ng, đủ nhiá»u, vì kiến thức ná»n chiếm 80% và kiến thức chuyên môn chỉ chiếm 20%. Nên các giáo sÆ° phải là những ngÆ°á»i hÆ¡n ai hết được má»i gá»i Ä‘á»c sách và tiếp tục nghiên cứu không ngừng. Äó là lý do mà các đại há»c ở nÆ°á»›c ngoài nhÆ° ở Châu Âu và Mỹ yêu cầu các giáo sÆ° má»—i năm phải có những bài nghiên cứu của mình. Äó là cách để cáºp nháºt liên tục kiến thức.
Tóm lại, không Ä‘á»c sách, ta trở nên ngÆ°á»i mù chữ, nhÆ° nhà văn Mark Twain từng nói: “Má»™t ngÆ°á»i không Ä‘á»c sách chẳng khác gì má»™t kẻ không biết Ä‘á»c”.
Äức tin và văn hoá
CÅ©ng trong lá thÆ° này, Äức Giáo hoàng Phanxicô nói vá» mối liên hệ giữa văn chÆ°Æ¡ng và đức tin. Qua văn chÆ°Æ¡ng, Há»™i thánh giá»›i thiệu tất cả vẻ đẹp, sá»± tÆ°Æ¡i mát và má»›i mẻ của mình trong cuá»™c gặp gỡ vá»›i các ná»n văn hoá khác nhau, trong Ä‘ó đức tin của Há»™i thánh Ä‘ã bắt rá»…, há»™i nháºp và thanh lá»c những gì tốt đẹp nhất trong má»—i ná»n văn hoá. Thánh Phaolô nhìn thấy trong các trang văn chÆ°Æ¡ng cổ của ngÆ°á»i Hy Lạp có má»™t sá»± chuẩn bị thá»±c sá»± cho Tin mừng (x. Cv 17,16)[15]. Các Giáo phụ nháºn thấy trong những áng thÆ¡ của Homer có sá»± thần hứng nào Ä‘ó, là sá»± tác Ä‘á»™ng của Chúa Thánh Thần. TrÆ°á»›c Ä‘ó Platon Ä‘ã từng cho rằng: “Âm nhạc là sá»± thiên khải.” Äể sáng tác thÆ¡, văn, nhạc, thành những kiệt tác bất hủ, ắt phải có cảm hứng và thần hứng.
Thi hào T.S. Eliot mô tả cuá»™c khủng hoảng tôn giáo ngày nay nhÆ° là má»™t tình trạng mất khả năng cảm xúc lan rá»™ng. Äúng hÆ¡n, khủng hoảng này phát xuất từ trình trạng mất khả năng cảm xúc sâu xa khi đứng trÆ°á»›c Thiên Chúa, trÆ°á»›c công trình tạo dá»±ng và tha nhân.
Theo Rahner, ngôn ngữ thi ca tá»±a nhÆ° cánh cá»a dẫn vào cõi vô táºn. Ngôn ngữ thÆ¡ kêu má»i lá»i Thiên Chúa. Văn chÆ°Æ¡ng có vai trò giáo dục tâm trí của các mục tá», giúp Lá»i Chúa hiện diện trong tiếng nói của con ngÆ°á»i. Vì thế, theo ông, có má»™t sá»± tÆ°Æ¡ng đồng tâm linh sâu sắc giữa linh mục và nhà thÆ¡ [16].
Cổ võ và lan toả văn hoá Ä‘á»c sách
Dẫu biết rằng việc Ä‘á»c sách mang lại nhiá»u lợi ích lá»›n lao, nhÆ°ng thá»±c tế cho thấy, ngoại trừ má»™t số trÆ°á»ng hợp đặc biệt, nhìn chung, khả năng Ä‘á»c và viết của con ngÆ°á»i, nhất là ngÆ°á»i trẻ hiện là khá thấp. Äó không chỉ là vấn Ä‘á» xã há»™i mà còn là vấn Ä‘á» của Há»™i thánh. Việc cổ võ và lan toả văn hoá Ä‘á»c sách nÆ¡i gia Ä‘ình, trong các há»c Ä‘Æ°á»ng Công Giáo, và nhất là trong môi trÆ°á»ng giáo dục là Ä‘iá»u cần làm hÆ¡n bao giá» hết.
Äối vá»›i các chủng sinh và tu sÄ©, vì Æ¡n gá»i và sứ vụ hôm nay rất Ä‘òi há»i, nên ngay từ khi bắt đầu bÆ°á»›c vào con Ä‘Æ°á»ng tu trì, các bạn hãy táºp cho mình thói quen Ä‘á»c sách không nhÆ° má»™t bổn pháºn mà là má»™t sở thích và Ä‘am mê. Vá»›i kinh nghiệm bản thân, tôi khuyên, bạn không chỉ Ä‘á»c ebook, sách Ä‘iện tá», sách nói, nhÆ°ng nên cầm lấy sách giấy mà Ä‘á»c, vì nó giúp cho việc nhá»›, suy tÆ° và nghiên cứu tốt hÆ¡n.
Gần Ä‘ây tôi rất ngưỡng má»™ hình ảnh má»™t linh mục già gần 90 tuổi ngÆ°á»i Mỹ gốc Äức mà tôi có cÆ¡ há»™i gặp ngài tại má»™t xứ đạo ở New York, ngài luôn Ä‘á»c sách má»i nÆ¡i má»i lúc, cả khi ngồi ăn cÅ©ng cầm sách, tôi há»i ngài: Cha Ä‘ang Ä‘á»c sách gì? Ngài trả lá»i: Cuốn đối thoại của Thánh Catarina Siena. Tôi cÅ©ng cảm phục má»™t cô gái trẻ đồng hÆ°Æ¡ng vá»›i tôi sang Úc làm ăn, nhÆ°ng thỉnh thoảng bạn ấy tìm đến thÆ° viện Ä‘á»c sách và mua sách quý vá» Ä‘á»c. Äó là má»™t chá»n lá»±a thông minh và Ä‘á»™c Ä‘áo! Và lần khác tôi vào Nha Trang thăm mấy ngÆ°á»i quen, tôi thấy má»™t chị giáo dân ngồi Ä‘á»c sách. Tôi há»i: Chị Ä‘á»c sách gì? Chị trả lá»i: Cuốn Äức Giêsu thành Nadarét của Äức Giáo hoàng Biển Äức XVI. Vá»›i tôi, Ä‘ó là hình ảnh tháºt tuyệt vá»i!
Ở chủng viện và dòng tu, cần Æ°u tiên đầu tÆ° để có má»™t thÆ° viện đủ tốt vá» phòng ốc, thiết bị và các loại sách, nhằm Ä‘áp ứng cho nhu cầu nghiên cứu của thụ huấn sinh nhÆ° Ä‘òi há»i của Há»™i thánh. Äức Phanxicô khuyên Ä‘á»c sách thi ca và tiểu thuyết. Còn tôi khuyên các bạn hãy há»c sáng tác thÆ¡ văn và nhạc nữa.
Äồng thá»i cÅ©ng cần cổ võ, tạo thói quen Ä‘á»c sách nÆ¡i các giáo xứ đạo bằng cách: khuyến khích các gia Ä‘ình có tủ sách, cha mẹ mua những cuốn sách quý để trong nhà và táºp cho con Ä‘á»c khi Ä‘i làm vá», thay vì xem tivi, chÆ¡i game trên Ä‘iện thoại.
Các giáo xứ khi xây dá»±ng trÆ°á»ng giáo lý, nên xây dá»±ng thÆ° viện hay phòng Ä‘á»c sách nhÆ° sáng kiến của nhiá»u linh mục trong giáo pháºn Ä‘ã làm, nhằm tạo môi trÆ°á»ng và thói quen Ä‘á»c sách nÆ¡i các bạn trẻ. Láºp thành các nhóm trong giá»›i trẻ, thiếu nhi Thánh thể, kêu gá»i há» Ä‘á»c sách và thảo luáºn vá» những tác phẩm có giá trị.
Tôi vẫn còn ấn tượng xác tín của Bá»™ Giáo dục Công Giáo khi có dịp ghé thăm khi còn du há»c ở Rôma, khi viết những lá»i này trÆ°á»›c cổng: “Má»™t cuốn sách, má»™t táºp vở, má»™t cây bút chì cho má»™t em bé, có thể thay đổi cả thế giá»›i.” Có khi chỉ má»™t trang sách có thể thay đổi má»™t cuá»™c Ä‘á»i, và nhiá»u hÆ¡n thế nữa… nên cần đầu tÆ° tri thức, đầu tÆ° giáo dục con ngÆ°á»i, hÆ¡n là chỉ lo đầu tÆ° những gì hoành tráng bên ngoài. Có rất nhiá»u bằng chứng hùng hồn vá» hiệu quả của sách vở, nhÆ°ng chỉ xin kể lại chứng tá của Augustinô, má»™t con ngÆ°á»i sai lạc, nhÆ°ng luôn khắc khoải tìm kiếm chân lý, chính đạo. Cuá»™c Ä‘á»i ngài được thay đổi hoàn toàn nhÆ° sá»± vỡ oà niá»m vui, khi gặp muốn cuốn sách trên ghế Ä‘á trong má»™t công viên thành phố Milan và nghe có tiếng Ä‘âu Ä‘ó vang lên: “Tolle et lege – hãy cầm lấy mà Ä‘á»c!” Ngài Ä‘ã cầm Ä‘á»c và Ä‘ã đổi Ä‘á»i, từ má»™t tá»™i nhân, trở thành thánh nhân và má»™t tiến sÄ© vÄ© đại của Há»™i thánh.
Kết luáºn
Thánh Escriva nói: “Äối vá»›i ngÆ°á»i tông đồ hôm nay, má»™t giá» nghiên cứu là má»™t giá» cầu nguyện.”
Xin kết luáºn bằng nháºn định của Äức Giáo hoàng Phanxicô: “Thá»i gian dành cho việc Ä‘á»c sách có thể mở ra những không gian ná»™i tâm má»›i, giúp chúng ta không bị rÆ¡i vào những tÆ° tưởng ám ảnh có thể cản Ä‘Æ°á»ng phát triển con ngÆ°á»i chúng ta. TrÆ°á»›c khi mạng xã há»™i, Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng và các thiết bị Ä‘iện tá» khác ồ ạt chiếm lÄ©nh nhÆ° hiện nay, việc Ä‘á»c sách là kinh nghiệm chung của nhiá»u ngÆ°á»i và những ai có kinh nghiệm Ä‘ó Ä‘á»u hiểu Ä‘iá»u tôi muốn nói. Äá»c sách không phải là Ä‘iá»u hoàn toàn lá»—i thá»i”[17].
Váºy, “Tolle et lege – hãy cầm lấy mà Ä‘á»c!” Bạn và tôi sẽ được đổi Ä‘á»i!
Lm. Phêrô Nguyá»…n Văn HÆ°Æ¡ng
Äại Chủng viện Thánh Phanxicô Xaviê
_______
[1] Äức Giáo Hoàng Phanxicô, ThÆ° vá» vai trò của văn chÆ°Æ¡ng trong Ä‘ào tạo, ngày 17/7/2024, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/thu-cua-duc-giao-hoang-phanxico-ve-vai-tro-cua-van-chuong-trong-dao-tao
[2] Ibid., số 3
[3] x. Ibid., số 16-18
[4] Ibid., số 2
[5] x. Ibid., 20-21
[6] Ibid., số 34
[7] x. Ibid., số 39
[8] Ibid., số 18
[9]X. https://giaoduc.net.vn/nhau-nhieu-doc-it-va-su-len-ngoi-cua-van-hoa-re-tien-post164689.gd, truy cáºp ngày 6/9/2024.
[10] https://iper.org.vn/thuc-trang-van-hoa-doc-hien-nay-o-viet-nam/, truy cáºp ngày 6/9/2024.
[11] Ibid.
[12] https://giaoduc.net.vn/nhau-nhieu-doc-it-va-su-len-ngoi-cua-van-hoa-re-tien-post164689.gd, truy cáºp ngày 6/9/2024.
[13] x. Bá»™ Giáo sÄ©, Äào tạo linh mục, Nxb. Tôn Giáo, 2016, số 116 và 118.
[14] x. Äức Giáo Hoàng Phanxicô, ThÆ° vá» vai trò của văn chÆ°Æ¡ng trong Ä‘ào tạo, ngày 17/7/2024, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/thu-cua-duc-giao-hoang-phanxico-ve-vai-tro-cua-van-chuong-trong-dao-tao, số 4.
[15] x. Ibid., số 8-13
[16] x. Ibid., số 23
[17] Ibid., số 1